อย่างที่รู้กันดีว่าโลกนี้ไม่มีอะไรอยู่นิ่ง แม้ชีวิตก็มีความแปรปรวนเปลี่ยนแปลงเป็นสัจนิรันดร์ ทุกสิ่งในโลกนี้ล้วนอยู่ภายใต้ความเป็นไตรลักษณ์ คือ ไม่เที่ยง คงอยู่สภาพเดิมไม่ได้ และ ไม่ได้มีตัวตนอยู่จริง นั่นคือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา สิ่งซึ่งเคยมี เมื่อถึงจุดหนึ่งแล้ว…ไม่มี มาแล้ว…ก็หายไป เปลี่ยนไป หลายสิ่งทิ้งไว้เพียงสัญลักษณ์ให้จดจำ หลายอย่างทิ้งเรื่องราวให้รำลึก ศึกษา เรียนรู้ ขอบคุณ และก้าวข้ามไปด้วยปัญญาที่เข้าใจยิ่งขึ้น เพื่อสุดท้ายเราจะมั่นคง เบิกบานได้ ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลง

แม่ชีณัฐรดา ทิพย์สมบัติ ผู้ป่วยมะเร็งกล้ามเนื้อมดลูก ชนิดพบน้อย แต่เป็นพันธ์ุดุแพร่กระจายเร็ว วัย 45 ปี อดีตเจ้าของกิจการรับฝากขายอสังหาริมทรัพย์ สปา และร้านกาแฟ ฯลฯ ผู้ที่เคยเข้าใจว่า การมีรายได้มากๆ จะนำมาซึ่งความสุขของตัวเองและคนที่เธอรัก นั่นจึงทำให้เธอยอมทุ่มเท ทั้งเวลา แรงใจ แรงกายทั้งหมด จนกระทั่งมะเร็งได้เข้ามาทักทาย เสมือนเป็นการค้นพบครั้งใหม่ที่นำไปสู่ความเข้าใจชีวิตอย่างลึกซึ้ง 

“ณ วินาทีที่คุณหมอแจ้งผลชิ้นเนื้อว่าเป็นมะเร็ง และเป็นพันธุ์ดุ แพร่กระจายเร็ว จะต้องเร่งให้คีโม สิ่งที่แวบขึ้นมาในตอนนั้นคือ อ๋อ…นี่นะหรือของยืม สู่ความเข้าใจยิ่งขึ้นว่า ตัวเรา ทุกสิ่ง ทุกอย่าง ทุกเหตุการณ์ ทุกผู้คน สัตว์ สิ่งต่างๆ แม้แต่คนที่รักที่ผ่านเข้ามาล้วนเป็นเพียง ‘ของยืม’ ของชั่วคราว ไม่เที่ยง ต่างมีความแปรปรวนไปตามเหตุตามปัจจัย แค่ผ่านมาให้รู้ว่า นี่คือทุกข์ มีสภาพทุกข์ เป็นทุกขลักษณะ คือ ไม่เที่ยง ยึดเป็นตัวตนไม่ได้เลยว่า เป็นเรา เป็นของเรา ลาภ ยศ สรรเสริญ เหมือนบ่วงหยาบที่กว่าจะวางได้ก็หลงใช้เวลายึดมานาน เมื่อวางได้สุดท้ายก็เรายังหลงยึดบ่วงละเอียดอีก นี่คือคนรัก ครอบครัว รักกันอย่างไรก็เอาไปไม่ได้ เหมือนตื่นจากความหลง สู่การวางว่า ไม่ควรยึดมั่นว่าเป็นเรา เป็นของเรา แล้วอาการที่เข้าไปยึด นั่นแหละตัวทุกข์ที่ไปยึดของไม่เที่ยง เพราะอยากจะให้มันคงเดิม

“มันดูเหมือนยาวนานนะ พอเล่าออกมาเป็นภาษาพูด แต่จริงๆ ตอนเห็นเร็วมากที่ผุดขึ้นมาแล้วก็ดับไปหลังคุณหมอพูดไม่นาน แล้วสติก็ดึงกลับมาที่ปัจจุบันว่า ก็ในเมื่อตอนนี้เป็นแล้ว จะให้ทำอย่างไรล่ะ ก็ต้องยอมรับและอยู่ร่วมกันไปในฐานะของยืมเช่นกัน ที่จะไม่เบียดเบียนกัน ยิ้มแล้วก็ขอบคุณที่ทำให้ได้เรียนรู้บางอย่างอย่างเข้าใจ และสิ่งที่ต้องทำต่อไปคือทำอย่างไรไม่ให้ครอบครัวและคนที่รักทุกข์ใจไปกับเรา คำตอบที่ได้คือยิ้ม เราต้องยิ้ม บอกเขาด้วยใจยิ้ม ใช้ชีวิตด้วยรอยยิ้มให้เขาใจเบา ทุกคนจะได้คลายความห่วง คลายทุกข์จากความห่วงเรา รอยยิ้มเราช่วยให้เขาเบาใจ

“ทันทีที่มีสติ เราก็จะรู้เท่าทันทุกสิ่งที่เกิดขึ้น ทุกสิ่งที่มากระทบ และสามารถเห็นทุกอย่างได้ตามความเป็นจริง  ยอมรับทุกอย่างได้ตามความเป็นจริงในทุกๆ การเปลี่ยนแปลงของธรรมชาติที่ธรรมดา เรียกว่าเกิดการเรียนรู้ จนยอมรับ แล้วนำไปสู่การปล่อยวางด้วยปัญญา ปล่อยวางในสิ่งที่ควบคุมไม่ได้ มาอยู่กับสิ่งที่ควบคุมได้ นั่นก็คือ ‘ใจที่ปกติ’ อยู่ก่อนนั่นเอง”

วิกฤตสุขภาพ

“ย้อนหลังกลับไปเมื่อ 5 ปีก่อน ซึ่งตอนนั้นยังใช้ชีวิตฆราวาสและทำงานอยู่ในกรุงเทพฯ เดิมทีเป็นคนโครงสร้างเล็ก เริ่มมีอาการผิดปกติทางร่างกายคือ น้ำหนักเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วกว่า 12 กิโลกรัม ภายในเวลาไม่ถึง 2 เดือน จากคนไซส์ XS กลายเป็นไซส์ XL จนคนเริ่มทักมากขึ้นว่า อ้วนขึ้นนะ ซึ่งก็ยังไม่ได้คิดว่าตัวเองป่วยเป็นมะเร็ง เพราะการรับรู้และภาพจำของคนทั่วไป ผู้ป่วยมะเร็งก็คือคนที่ผอมซูบ หมอง ไม่ผ่องใส ตรงข้ามกับเราในตอนนั้นโดยสิ้นเชิง

“ด้วยพื้นฐานเป็นคนดูแลสุขภาพเรื่องอาหารอยู่แล้ว และระยะ 2-3 ปีหลัง เมื่ออายุใกล้เลข 4 ก็เริ่มหันมาใส่ใจการออกกำลังกายมากขึ้น จึงพยายามควบคุมอาหารและออกกำลังกายด้วยตนเอง แต่น้ำหนักก็ไม่ลง และยังสังเกตเห็นอาการผิดปกติ คือ ท้องเริ่มโตขึ้น และท้องแข็งตลอดเวลา แม้ตอนตื่นนอนที่ยังไม่ได้ทานอะไรเลย ซึ่งปกติคนเราจะท้องแฟบในยามเช้าหลังตื่นที่ยังไม่ได้ทานอาหาร แต่ท้องเรากลับแข็งและใหญ่ ทั้งที่การขับถ่ายยังปกติ และยังมีปัญหาเกี่ยวกับการย่อยและเรอบ่อยแม้ทานอาหารแค่นิดเดียว จนคนรอบข้างทักบ่อยขึ้นว่า มีน้องหรือเปล่า ท้องหรือเปล่า บวมไปทั้งตัว จึงตัดสินใจไปหาหมอที่โรงพยาบาลรัฐแห่งหนึ่งด้วยมั่นใจแล้วว่า ต้องมีความผิดปกติบางอย่างในร่างกายที่ต้องอาศัยการตรวจละเอียดจากผู้เชี่ยวชาญ

“หลังจากที่อธิบายอาการอย่างละเอียด เจ้าหน้าที่คัดกรองก็ส่งเราไปยังแผนกโภชนาการและเบาหวานทันที ซึ่งคุณหมอมุ่งประเด็นความสนใจไปที่เรื่องน้ำหนักตัวเพิ่ม โดยไม่ได้มีการตรวจร่างกาย มีเพียงตรวจผลเลือด ดูไขมันไตรกลีเซอไรด์และระดับน้ำตาล ซึ่งทุกค่าอยู่ในระดับดีทั้งหมด นั่นทำให้ถูกชักชวนเข้าร่วมโปรแกรมการทานอาหารคีโต โดยมีคุณหมอคอยติดตามการทานอาหารแต่ละมื้อผ่านทางไลน์ทุกวัน และมีการนัดทุก 2 สัปดาห์ ต่อเนื่องประมาณ 8 เดือน โดยผลเลือดดีขึ้นทุกครั้ง และไม่พบว่าเป็นโรคพุ่มพวง (SLE) รวมถึงยังไม่พบสาเหตุความผิดปกติอื่นใด

“เวลาผ่านไป น้ำหนักตัวนอกจากจะไม่ลดเลย กลับเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ อีกทั้งรู้สึกว่าร่างกายแย่ลง เหนื่อยง่าย อ่อนเพลียง่าย แน่นท้อง มีปัญหาเรื่องลมและการย่อยมากขึ้น ปัสสาวะบ่อยขึ้น และไม่ได้ส่งตัวไปตรวจแผนกอื่น จึงตัดสินใจยุติการรักษา และตัดสินใจกลับไปใช้ชีวิตต่างจังหวัดกับครอบครัว ด้วยคิดว่าคงเป็นชีวิตช่วงสุดท้ายแล้วในตอนนั้น เพราะร่างกายที่ถอยลงทุกวันอย่างไม่รู้สาเหตุและใช้เวลาในการรักษากับคุณหมอเต็มที่แล้ว”

สู่การค้นพบคำตอบของชีวิต

“ระหว่างที่กลับไปอยู่บ้านต่างจังหวัดก็มีโอกาสได้เจอคุณหมออีกท่านซึ่งเป็นสูตินรีแพทย์ และนั่นก็กลายเป็นจุดเริ่มต้นของการรักษาใหม่อีกครั้ง เนื่องจากตรวจพบก้อนขนาดใหญ่กว่า 14 เซนติเมตร ในช่องท้อง และนำมาสู่การผ่าตัดมดลูกและรังไข่ออกทั้งหมด จากนั้นก็ทราบผลตรวจชิ้นเนื้อในภายหลังว่า เป็นมะเร็งชนิดพันธุ์ดุ แพร่กระจายเร็ว ซึ่งไม่สามารถรักษาโดยแพทย์ทางเลือก ยิ่งไปกว่านั้นยังเป็นมะเร็งชนิดที่พบน้อย คือ มะเร็งกล้ามเนื้อมดลูก ลุกลามไปรังไข่และบริเวณโดยรอบ จึงจำเป็นต้องได้รับเคมีบำบัดโดยด่วน

“สิ่งที่แวบเข้ามาในตอนนั้น คือ ไม่เชื่อ ใช่เหรอ ตรวจผิดหรือเปล่า แต่ยังมีสติคอยบอกว่า อืมม…เมื่อเป็นแล้วก็ต้องตามนั้นแหละ ก็ต้องอยู่เป็นเพื่อนกับเขาไป ไม่เบียดเบียนกัน แล้วก็ร้อง อ๋อ…ขึ้นมาใจว่า นี่เหรอ ‘ของยืม’  นี่เหรอ ลาภ ยศ สรรเสริญ ดุจบ่วงหยาบที่เคยเข้าใจมาทั้งชีวิตว่าสำคัญ…กว่าจะวางได้ สุดท้ายก็ อ๋อ…ยังมาติดบ่วงละเอียดอีก คือ ครอบครัว คนรัก ให้รักกันแค่ไหนก็เอาไปไม่ได้ ร่างกายนี้ก็เช่นกัน

“จากนั้นก็เกิดความรู้สึกเย็นตั้งแต่หัวจรดเท้าขึ้นมาทันที จึงยิ้มแล้วบอกคุณหมอไปว่า ‘ค่ะ’ พร้อมกำชับคุณหมอว่า ‘ผลการวินิจฉัยนับจากนี้ ไม่ว่าเป็นอย่างไรขอให้คุณหมอแจ้งผลกับคนไข้คนเดียวเท่านั้นนะคะ ไม่ต้องแจ้งญาติคนไข้เพราะท่านอายุเยอะกันแล้ว ไม่อยากให้เป็นกังวลกัน’”  

ตื่นรู้อยู่กับมะเร็ง

“หลังจากวันนั้น ด้วยความที่เราไม่อยากให้แม่และทุกคนเป็นทุกข์ใจ เราจึงใช้วิธีรักษาใจตัวเองให้ปกติแล้วบอกความจริงกับทุกคนด้วยรอยยิ้ม ก่อนจะใช้ชีวิตด้วยอาการท่าทีอย่างปกติธรรมดาที่มะเร็งยังไม่ได้เข้ามา แน่นอนว่าทุกคนที่รักและเป็นห่วงเราย่อมตกใจและมีท่าทีที่เป็นห่วง แต่พอเห็นรอยยิ้มของเราและการแสดงออกที่เป็นปกติ ไม่ได้มีความทุกข์เศร้าหมองแต่อย่างใด ก็เริ่มเข้าสู่การปรับตัวยอมรับ 

“สิ่งที่เราได้เรียนรู้จากมะเร็งในตอนนั้นก็คือ การได้เห็นความรักจากทุกคน มีคนที่รักและเป็นห่วงเรามากมาย ทั้งคนในครอบครัว ญาติ มิตร และเพื่อนฝูง ยิ่งเรารู้ว่าทุกคนรักเรา เราก็จะยิ่งต้องยิ้มขอบคุณและจะไม่ทำให้ทุกคนทุกข์ใจที่เห็นเราทุกข์ และการที่เราคนนึงมีสติจะนำพาคนรอบข้างให้มีสติไปด้วย นั่นหมายความว่าการดูแลใจตัวเองก็เท่ากับการได้ดูแลใจผู้อื่นเช่นกัน

“ด้วยข้อมูลและประสบการณ์ที่มีเกี่ยวกับผลข้างเคียงจากเคมีบำบัด ทำให้ในวันนัดเคมีบำบัดเข็มแรก เราจึงตัดสินใจปฏิเสธการรับเคมีบำบัดครั้งนั้นไป เพราะหากมีอาการอ่อนเพลียหรือผลข้างเคียงอื่นๆ ก็ไม่อยากเป็นภาระให้กับคนในครอบครัวที่ต้องมาดูแลในระหว่างการรักษา เราจึงตั้งใจจะดูแลสุขภาพให้แข็งแรงเพื่อไม่เป็นภาระใคร และยังคงรักษาใจให้ปกติ ซึ่งคุณหมอก็ตกลง เพียงแต่ต้องมีการติดตามอาการทุกเดือน และกรณีที่พบความผิดปกติของก้อนหรือมีการกระจายก็ต้องให้เคมีบำบัดทันที

ก้าวแรกสู่เส้นทางธรรม

“พอครบ 2 ปีเต็ม คุณหมอก็แจ้งว่า หากผลตรวจร่างกายในอีก 3 เดือนข้างหน้ายังเหมือนเดิมไม่ผิดเพี้ยนเสมือนที่ผ่านมา คุณหมอจะเริ่มเลื่อนนัดทุก 6 เดือนแล้ว และหากผลยังออกมาเหมือนเดิมอีก ก็จะนัดปีละครั้ง วางแผนการติดตามกันไว้แบบนี้ ทำให้เข้าใจว่าแนวโน้มโรคดีขึ้น ระหว่างนั้นจึงเริ่มมองหาสถานที่บวชเพื่อศึกษาธรรมให้เข้าใจยิ่งขึ้น เพราะเป็นสิ่งที่อยากทำด้วยเห็นในประโยชน์

“ย้อนหลังกลับไปปี 2541 สมัยที่ยังเป็นนิสิตปี 1 ได้มีโอกาสเข้าปฏิบัติธรรมในโครงการที่มหาวิทยาลัยจัดขึ้น ซึ่งการเดินทางไปปฏิบัติธรรมในครั้งนั้นได้เปลี่ยนมุมมองจากเดิมที่รู้จักศาสนาพุทธไปโดยสิ้นเชิง จากเดิมที่รู้จักเพียงการเข้าวัด ทำบุญ ถวายสังฆทาน แต่การปฏิบัติธรรมครั้งนั้นทำให้เข้าใจถึงหลักธรรมที่เป็นเหตุเป็นผลทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งพระพุทธองค์มองเห็นตั้งแต่ 2500 กว่าปีก่อน นำมาสู่ความศรัทธาที่จะใคร่รู้ ใคร่ศึกษาทุกครั้งที่มีโอกาส จนวันที่ได้เจอโรคมะเร็ง ทำให้เข้าใจชีวิตจากคำสอนของพระพุทธองค์มากขึ้น

“ดังเช่น เกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นสภาพของร่างกายที่ไม่เที่ยง แปรปรวนเป็นธรรมดา แต่ความอยากจะให้มันคงที่ ไม่เปลี่ยนแปลง และยึดของไม่คงที่ว่าเป็นเรานี่แหละที่ทำให้เป็นทุกข์ เป็นความจริงที่ธรรมดาแต่น้อยคนที่จะยอมรับ จนสูญเสีย ‘ใจที่ปกติ’ ซ้ำร้ายบางคนก็ยังทุกข์โดยที่ไม่รู้ว่ากำลังทุกข์ จึงไม่คิดหาทางออกจากทุกข์ ทางนี้จึงเป็นทางที่คิดว่าทุกคนควรศึกษา นั่นเป็นที่มาของการตัดสินใจบวชเพื่อศึกษาพระสัทธรรมให้แจ่มแจ้งยิ่งขึ้น และคิดว่าเป็นการทดแทนบุญคุณพ่อแม่ ครอบครัว ผู้มีพระคุณ ทุกคนที่รักเรา อีกทั้งการบวชนี้ยังถือว่าได้เป็นสะพานพาครอบครัวและเพื่อนให้ได้มาเรียนรู้พระสัทธรรมด้วย”

ร่างกายนั้น…ไม่เที่ยง

“ระหว่างที่รอนัดฟอลโลอัปในครั้งต่อไปนั้น ด้วยความมั่นใจว่าน่าจะคุมโรคได้แล้ว เราจึงติดต่อสถานปฏิบัติธรรมเพื่อขอบวชไว้เรียบร้อย โดยวางแผนว่าจะไปบวชในวันที่ 6 มิถุนายน 2565 หลังจากไปหาคุณหมอตามนัดแล้ว แต่ในวันที่ 26 พฤษภาคม 2565 ก็มีเหตุให้ต้องเข้าผ่าตัดด่วน เนื่องจากมีอาการปวดท้องอย่างรุนแรง ถึงขั้นขยับตัวไม่ได้ โชคดีที่ช่วงนั้นมาทำธุระที่กรุงเทพฯ เพื่อนจึงส่งตัวแอดมิตที่โรงพยาบาลรามา ผลปรากฏว่าพบก้อนขนาด 7-8 เซนติเมตร ในตำแหน่งที่เคยผ่าตัดไปแล้ว โดยก้อนดังกล่าวเกิดการบิดตัว ปริ แตก และติดเชื้อ ยิ่งไปกว่านั้นยังพบว่ามะเร็งได้กระจายไปสู่อวัยวะอื่นๆ เช่น ต่อมน้ำเหลือง ฯลฯ คุณหมอต้องใช้เวลาในการผ่าตัดกว่า 13 ชั่วโมง และใช้ทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในอวัยวะต่างๆ ที่มะเร็งกระจายไปทั้งหมด 5 ทีม 

“ถัดจากนั้นอีก 2 เดือน คุณหมอก็นัดให้คีโมทุกสัปดาห์ต่อเนื่องไปเรื่อยๆ อย่างไม่มีกำหนด จนกว่าจะคุมโรคได้ ด้วยมะเร็งที่เราเป็นนั้นเป็นชนิดที่พบน้อย พันธุ์ดุ เพราะไม่ค่อยตอบสนองกับการรักษาใดๆ โดยคีโมทีใช้นั้นเป็นสูตร Doce+Gem* ซึ่งเป็นสูตรที่ไม่ค่อยมีผู้ป่วยมะเร็งในไทยได้รับกันมากนัก อีกทั้งยังต้องฉีดยากระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดระหว่างสัปดาห์ 

หมายเหตุ : *โดซีแทกเซล (Docetaxel) และเจมไซตาบีน (Gemcitabine) 

“แม้ในใจจะอยากปฏิเสธการรักษา แต่เพื่อให้คนรอบข้างเบาใจที่สุดในตอนนั้นจึงจำเป็นต้องปล่อยวาง และรับคีโมตามคุณหมอสั่ง อาการข้างเคียงก็มีบ้างเป็นธรรมดา แต่เราก็พยายามเรียนรู้ด้วยตัวเอง โดยไม่เอาข้อมูลหรือประสบการณ์ในอดีตมาสะกดจิตหรือหลอกตัวเองให้จิตตก หรือสร้างความกลัวไปก่อน สิ่งเดียวที่ทำคือการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และทำให้ร่างกายแข็งแรงพร้อมรับกับการรักษาให้มากที่สุด 

“ขณะเดียวกันก็พยายามรักษาใจให้ปกติ เพราะไม่ว่าจะเป็นมะเร็ง หรือเกิดเหตุการณ์ใดๆ ในวันนี้ สิ่งที่เราควบคุมไม่ได้ก็ต้องวางลง และหันมาให้ความสำคัญกับสิ่งที่เราควบคุมได้ ก็คือใจเราเอง หน้าที่เดียวของเราก็คือดูแลใจของตัวเองให้ปกติ มีสติอยู่กับปัจจุบัน ไม่คิดไปก่อน ไม่คิดไปไกล ไม่คิดถึงเมื่อวาน อยู่แค่ตรงนี้”

เข้าสู่ร่มกาสาวพัสตร์

“เป็นเวลากว่า 1 ปีที่แผนการบวชถูกพับเก็บไว้ จนกระทั่งวันที่ 10 เมษายน 2566 คุณหมอก็แจ้งขอจบการรักษาด้วยคีโม เพราะผลการตรวจร่างกายของเรานั้น ทำให้คุณหมอเกรงว่า หากให้คีโมต่อไป ทั้งไตและอวัยวะอื่นๆ อาจจะทนไม่ไหว จึงสั่งจบคอร์สคีโม แม้จะยังคุมตัวโรคไม่อยู่ และมีการแพร่กระจายเป็นระยะ อีกทั้งการตอบสนองกับยาเคมีบำบัดก็เริ่มน้อยลง โดยวันนั้นก่อนออกจากห้องตรวจ คุณหมอก็พูดขึ้นว่า ‘คนไข้ยอดเยี่ยมมากเลยนะ ในฐานะที่หมอดูแลคนไข้มา บอกเลยว่าหมอชื่นใจนะ ไม่คิดว่าคนไข้จะอดทนถึงขนาดนี้ นับจากวันนี้ไปคนไข้ต้องมีความสุขให้มากๆ นะคะ อยากทำอะไร…ทำเลย อยากเที่ยวที่ไหน…ไปเลย อยากกินอะไร…กินเลย’

“หลังจากกล่าวลาคุณหมอแล้ว สิ่งแรกที่ทำหลังจากก้าวเท้าออกมาจากห้องตรวจก็คือโทรไปยังสถานปฏิบัติธรรมที่เคยตั้งใจจะไปบวชเมื่อปีก่อน และติดต่อขอบวชทันที ทางเจ้าหน้าที่ก็นัดหมายเป็นวันที่ 6 มิถุนายน 2566 จนถึงวันนี้ก็ยังไม่มีกำหนดจะลาสิกขาบท และตั้งใจจะบวชไปจนกว่าจะรู้สึกว่าร่างกายไม่ไหวแล้ว ถึงเวลานั้นคงต้องกลับไปเกื้อกูลคนที่บ้าน 

“จากวันที่จบคอร์สคีโมและมาบวช แม่ชีก็ยังไปฟอลโลอัปกับคุณหมอที่โรงพยาบาลรามาอย่างสม่ำเสมอ เข้าใจว่าโรคมะเร็งนี้ไม่มีวันหาย มีแค่ช่วงที่สงบและไม่สงบเท่านั้น และไม่ว่าจะอยู่ช่วงใด เราก็เต็มใจที่จะอยู่กับเขา ที่ผ่านมาเราไม่มีความรู้สึกว่า อยากหนีจากโรคนี้ หรืออยากผลักไสเขาออกไป แต่ก็ไม่ได้รู้สึกดีใจจังที่ฉันเป็นมะเร็งนะ แค่เราอยู่ด้วยความเข้าใจและยอมรับ” 

แค่ของยืมจากธรรมชาติ 

“ไม่ว่าจะเป็นคน สัตว์ สิ่งของ หรือเหตุการณ์สุขทุกข์ใดๆ ล้วนเป็น ‘ของยืม’ ที่ผ่านมาและผ่านไป ถ้ามีสติ…เราก็จะรู้ว่าสิ่งต่างๆ นั้นมาเพียงแค่ให้เรารู้ เรียนรู้ และจากกันด้วยการขอบคุณ แต่ถ้าเมื่อไรที่เราต้อนรับสิ่งเหล่านี้ด้วย ‘ความไม่รู้’ ไปยึดมั่นอยากให้มันอยู่ ยึดมั่นว่าเป็นเรา เป็นของเรา และต้องการให้มั่นคงอยู่อย่างนั้นไปตลอด ความจริงแล้วธรรมชาติที่เปลี่ยนแปลงไม่เคยทำร้ายใคร ใจที่ไม่ยอมรับต่างหากที่ทำร้ายและทำให้ใจทุกข์ 

“คำว่า ‘มะเร็ง’ ไม่ได้แตกต่างจากเหตุการณ์อื่นๆ ที่เข้ามาในชีวิต เพียงแต่เราไปให้คำนิยามแตกต่างกันไปตามประสบการณ์ในอดีต บ้างว่า ‘มะเร็ง’ แปลว่า ตาย บ้างก็ว่า ‘มะเร็ง’ แปลว่า ความน่ากลัว หรือหลายๆ คนอาจจะว่า ‘มะเร็ง’ คือความทรมาน ฯลฯ เหล่านี้ล้วนเป็นความคิดที่เกิดจากประสบการณ์ในอดีตล้วนๆ ที่เราเคยได้รู้ เคยได้ยิน เคยได้ฟังมา แต่หากเรายอมรับ ‘มะเร็ง’ เป็นแค่เหตุการณ์หนึ่ง ซึ่งล้วนเกิดภายใต้ความไม่เที่ยง ความแปรปรวน ที่เป็นอื่นตลอดเวลา เราก็จะไม่ทุกข์  

“มะเร็งในวันนี้ขึ้นอยู่ที่เราจะนิยาม ถ้าเรานิยามว่าเป็นโรคร้าย มะเร็งก็คือโรคร้าย แต่ถ้าเราให้คำนิยามว่า มะเร็งคือของขวัญ มะเร็งก็เป็นของขวัญที่ทำให้เราเกิดการเรียนรู้ในการใช้ชีวิตอย่างมีสติ ไม่ประมาท ได้ปัญญาการปล่อยวาง ไม่ว่าจะยืมใช้ด้วยนิยามอะไร ผลที่ได้คือความหนักเบาของใจไม่เท่ากัน”

___

เรื่อง : เพชรภี ปิ่นแก้ว
ภาพ : วุฒินันท์ จันโทริ

ในเชิงพุทธศาสนานั้นยกย่องให้ ‘การตื่นรู้’ เป็นสภาวะสำคัญในการเกิดเป็นมนุษย์ การเกิดที่มีคุณค่าคือเกิดมาและได้ฝึกฝนเรียนรู้จากการดำเนินชีวิตตามสัญชาตญาณไปสู่การดำรงชีวิตด้วยปัญญาญาณ พูดง่ายๆ ว่า การตื่นรู้เป็นปัญญาญาณที่ทำให้เราเห็นคุณค่าความหมายอันงดงามของชีวิต และเราทุกคนล้วนเกิดมาเพื่อตื่นรู้ความหมายอันงดงามนี้…ในวันใดวันหนึ่ง 

ไม่มีสูตรสำเร็จ ไม่มีทฤษฎีตายตัว เราล้วนมีวิถีการตื่นรู้แตกต่างจำเพาะไปตามแต่ละบุคคล บ้างตื่นรู้จากเรื่องราวแจ่มใส เบิกบาน ไม่น้อยก็ตื่นรู้จากปัญหาขุ่นมัว เศร้าหมอง จนรู้แจ้งความเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงภายในของตนเอง แต่ไม่ว่าจะเป็นวิถีใด การตื่นรู้ย่อมนำมาซึ่งความหมายในการมีชีวิตอยู่ที่เปลี่ยนไปตลอดกาล

หนึ่งในนั้นก็คือ พอลลีน-พิมลพัชร์ ธนุสุทธิยาภรณ์ แฟชั่นดีไซเนอร์วัย 35 ปี เจ้าของแบรนด์เสื้อผ้า Taupe ที่พ่วงตำแหน่งผู้จัดการฝ่ายการตลาดและประชาสัมพันธ์ ทายาทรุ่นที่ 2 ของไทย บี บี ฟรุท ผู้ผลิตและนำเข้าขนมหวานชนิดต่างๆ ที่ครองใจวัยรุ่นฟันน้ำนมมากว่า 40 ปี เธอพบว่าตัวเองเป็นมะเร็งเต้านมในวันที่ชีวิตกำลังไปได้สวย ท่ามกลางความทุกข์ที่ถาโถมเข้ามา เธอกลับมองเห็น ‘ชีวิต’ ในอีกมุมหนึ่ง

“ความคิดแรกก็คือ ตายแน่! ฉันคงต้องหัวล้านแล้วตายไปในที่สุด (หัวเราะ) เพราะมุมมองเกี่ยวกับมะเร็ง ณ วันนั้น มะเร็งเท่ากับตาย ทำให้เราทุกข์ใจมากๆ และเสียใจที่สุดที่ต้องทิ้งสามีให้อยู่คนเดียว ด้วยความที่เขาเป็นชาวแคนาดาและย้ายมาอยู่สิงคโปร์เพื่อจะใช้ชีวิตกับเราได้เพียง 3 ปี จึงเป็นห่วงเขามาก ยิ่งไปกว่านั้นก็ห่วงพ่อแม่และพี่ๆ ทั้งสี่คน เป็นความทุกข์ที่เกิดจากความห่วงกังวลถึงคนอื่นทั้งหมด

“ทุกข์ซ้ำๆ อยู่อย่างนั้นประมาณหนึ่งสัปดาห์ กระทั่งวันหนึ่งก็เกิดโมเมนต์เหมือนรีเฟล็กซ์กับตัวเองว่า ตลอดระยะเวลาที่เราเสียใจ เป็นทุกข์กับสิ่งที่เกิดขึ้นไปแล้ว และเอาแต่ถามตัวเองซ้ำๆ ว่า ทำไมต้องเป็นเรา หรือนั่งรถออกไปเห็นคนเดินถนนแล้วอิจฉาที่เขาไม่ได้เป็นมะเร็ง ฯลฯ สิ่งเหล่านี้ไม่ได้ทำให้เราเติบโตขึ้นเลย ตรงกันข้ามจิตใจของเรากลับดาวน์ดิ่งลงเรื่อยๆ จนทำให้เราคนเดิมที่สามารถเรียนรู้และดำเนินชีวิตอย่างเข้าใจ…หายไป

“เราเริ่มรู้สึกว่า สิ่งที่เราเป็นอยู่นั้นเริ่มไร้ประโยชน์ และเราไม่อยากเสียเวลาไปกับความเสียใจในเรื่องที่แก้ไขอะไรไม่ได้อีกแล้ว เราทุกข์มาจนถึงจุดที่ต้องเลือกว่าจะจมทุกข์อยู่กับอดีตหรือเดินต่อไปข้างหน้าด้วยการยอมรับความจริง และไม่กลับมาจมทุกข์อีกแล้ว ซึ่งพอลลีนก็เลือกอย่างหลัง” 

แรกเริ่ม

“ย้อนหลังกลับไปราวปลายเดือนกันยายน 2567 ด้วยความที่เรามี TikTok พอลลีนก็จะรับงานรีวิวอยู่บ้าง ซึ่งตอนนั้นก็ได้งานรีวิวแพ็กเกจตรวจคัดกรองมะเร็งเต้านมด้วยแมมโมแกรมและอัลตราซาวนด์จากโรงพยาบาลเอกชนแห่งหนึ่งมา ซึ่งโดยปกติเราตรวจสุขภาพประจำปีอยู่แล้ว เพียงแต่ยังไม่เคยตรวจแมมโมแกรมและอัลตราซาวนด์มาก่อนเลย ด้วยความที่อายุเพิ่ง 35 ปี เราจึงรู้สึกว่ายังไม่ถึงวัยที่จะตรวจ และหากจะตรวจก็คงรอให้ถึง 40 ปีก่อน เพราะทั้งคุณแม่และพี่สาวทั้งสามคนของเราก็เริ่มตรวจเต้านมตอนอายุ 40 ปี 

“ที่ผ่านมาการตรวจสุขภาพประจำปีก็ไม่มีอะไรน่าห่วง ด้วยความที่เราถูกสอนให้ดูแลสุขภาพอย่างดีมาตั้งแต่เด็กๆ ทั้งเรื่องการกิน การนอน และการออกกำลังกายเป็นประจำ ทำให้ไลฟ์สไตล์ของพอลลีนก็คือ กินดี นอนดี และออกกำลังกาย ตั้งแต่จำความได้คุณแม่ของพอลลีนจะเคร่งครัดมากเรื่องการกิน เราถูกสอนให้เลือกกินแต่อาหารที่มีประโยชน์ ไม่กินขนมกรุบกรอบ ขนมซองๆ น้ำอัดลม หรือฟาสต์ฟู้ดใดๆ เลย ฯลฯ ทำให้กลายเป็นนิสัยที่ติดตัวเรามาจนโต และพอลลีนแน่ใจ 100 เปอร์เซ็นต์ เลยว่ามะเร็งในเคสของเรานั้นไม่ได้มาจากปัจจัยเรื่องการกินหรือไลฟ์สไตล์แน่นอน

“ด้วยความที่เป็นงาน เราจึงไม่อยากปฏิเสธ ซึ่งยอมรับว่านี่คือความโชคดีในโชคดีมากๆ เพราะหลังจากตรวจแมมโมแกรมและอัลตราซาวนด์แล้ว คุณหมอก็ทักว่าพบสิ่งผิดปกติที่เต้านมด้านขวาและแนะนำให้เจาะชิ้นเนื้อไปตรวจ  ซึ่งเราก็ตัดสินใจว่าเจาะเลย คุณหมอก็เจาะให้ในวันนั้นเลย”

เรียนรู้

“อีกหนึ่งสัปดาห์ถัดมา คุณหมอก็นัดให้เข้ามาฟังผลชิ้นเนื้อ ด้วยความคิดว่าตัวเองจะเป็นมะเร็งคือ 0 เปอร์เซ็นต์ เราก็ยังบ่นกับพี่ๆ ว่า ทำไมต้องนัดไปฟัง โทรมาบอกผลก็ได้มั้ง (หัวเราะ) แต่โชคดีที่วันนั้นเป็นช่วงที่สามีมาเมืองไทยพอดี จึงชวนให้ไปฟังผลด้วยกัน คุณหมอแจ้งผลเป็นภาษาไทย แน่นอนว่าสามีที่นั่งอยู่ข้างๆ ฟังไม่รู้เรื่อง และหลังจากคุยกับคุณหมอจบ เราก็หันมาบอกกับสามีว่า พอลลีนเป็นมะเร็งนะ สามีก็บอกว่า พอรู้แล้วละ เพราะ 20 กว่านาทีที่คุยกับคุณหมอ สามีจะได้ยินคำว่า ‘มะเร็ง’ อยู่หลายๆ ครั้ง และคิดว่าน่าจะหมายถึง cancer นี่แหละ

“สิ่งที่สามีทำกับเราก็คือทำทุกอย่างให้ดูปกติ ไม่พยายามผลักความคิดเห็นของเขาให้กับเรา หากแต่พยายามเข้าใจเรา แม้จะเข้าใจได้ไม่ทั้งหมด แต่เขาก็พยายาม โดยประโยคหนึ่งที่เขามักจะถามในวันที่เราเสียใจหรือกังวลมากๆ ก็คือ อะไรคือสิ่งที่ทำให้เราไม่สบายใจมากที่สุด

“6 ปีกับความสัมพันธ์ตั้งแต่พบกัน เป็นแฟนกัน กระทั่งแต่งงานกันมา ไม่มีวันไหนที่เราทะเลาะกันเลยสักครั้ง และความสัมพันธ์ของเรามันดีมากๆ เฮลตี้มากๆ แต่ในวันที่เราเป็นมะเร็งแล้วเรากอดสามี เสียใจ ร้องไห้ เราเพิ่งเข้าใจประโยคที่ว่า มีรักย่อมมีทุกข์ เราได้เห็นสัจธรรมของความรักอย่างแท้จริงในวันนั้น จากที่เคยคิดว่ารักของเรามันดีจังเลย แต่ต่อให้ความรักดีแค่ไหน สุดท้ายก็ทุกข์อยู่ดี

“พอลลีนรู้สึกว่าครั้งนี้เป็นการเรียนรู้ รู้แจ้ง และเติบโตที่รวดเร็วที่สุดในการเกิดเป็นมนุษย์ของเราเลยก็ว่าได้ เราเข้าใจว่า อ๋อ…ชีวิตคนเราเกิดมาก็ต้องเรียนรู้อย่างนี้แหละ ถ้าเกิดมาแล้วไม่ยอมเรียนรู้ ก็คงไม่เติบโต การเกิดนั้นก็ย่อมเสียเปล่า”

เข้าใจ

“นอกจากเรื่องสุขภาพแล้ว คุณพ่อคุณแม่ก็จะปลูกฝังเรื่องการปฏิบัติธรรมมาตั้งแต่เด็ก ทุกครั้งที่เรามีความทุกข์ เราก็จะย้อนกลับไปหาธรรมะและคำสอนของพระพุทธองค์ พยายามทำความเข้าใจกับเหตุการณ์ต่างๆ ที่เข้ามาด้วยใจที่เปิดกว้างและเข้าใจ 

“หลังรู้ผลคืนนั้นพอลลีนเข้าไปนั่งในห้องพระและเอาแต่ถามคำถามเดิมๆ ว่า Why Me? ทำไมต้องเป็นเรา ทำไมๆๆๆ จนถึงจุดหนึ่งที่เริ่มได้สติก็อธิษฐานกับพระพุทธรูปตรงหน้าว่า ชีวิตนี้พอลลีนยังเรียนรู้ได้ไม่เข้าใจมัน 100 เปอร์เซ็นต์เลย ขอโอกาสมีชีวิตอยู่ต่อเพื่อจะเรียนรู้ชีวิต ทำความเข้าใจธรรมะและสัจธรรมของชีวิตให้ได้มากกว่านี้ เรายังไม่อยากให้มันจบวันนี้ ความรู้สึกตอนนั้นเหมือนบอกกับตัวเองไปด้วยว่า ให้ลองสู้และขอให้โลกใบนี้ช่วยให้เราได้มีชีวิตอยู่ต่อ

“วันรุ่งขึ้น ทันทีที่เราลืมตาตื่นขึ้นมา ก็ยังมีความรู้สึกตัดพ้อทำนองว่า เฮ้ออออ…ทำไม Story ในชีวิตเราต้องเป็นอย่างนี้ ก็ยังอยู่ แต่เราก็พยายามจะไม่จมไปกับมันและเดินหน้าปรึกษาคุณหมอ 3 ท่าน เพื่อขอ Second Opinion โดยระหว่างนี้จะมีเพียงสามี พี่สาว 3 คน และพี่ชายเท่านั้นที่รู้ เพราะเราไม่อยากให้คุณพ่อคุณแม่ต้องมาทุกข์ เครียด หรือกังวลไปกับเรา 

“กระทั่งเช้าวันหนึ่ง คุณพ่อก็ส่งพุทธพจน์บทหนึ่งมาให้ ซึ่งเป็นปกติทุกวันอยู่แล้วที่ท่านจะส่งคำคมหรือธรรมะมาให้เราผ่านทางไลน์ แต่แปลกที่วันนั้นพุทธพจน์บทเดิมนี้ปรากฏให้เราเห็นถึง 3 ครั้ง จากต่างที่ต่างเวลากัน โดยที่เราก็ไม่แน่ใจว่าเป็นอัลกอริทึม (Algorithm) หรือเปล่า แต่ก็เป็นประโยคที่ทำให้เราได้ฉุกคิด ซึ่งประโยคนั้นก็คือ

“พึงสละทรัพย์เพื่อรักษาอวัยวะ 
พึงสละอวัยวะเพื่อรักษาชีวิต 
เมื่อเล็งเห็นประโยชน์สูงสุด 
พึงสละทั้งอวัยวะและชีวิต 
เพื่อรักษาธรรมไว้”

“จำได้ว่าโมเมนต์นั้นทำให้เรายอมที่จะสละชีวิตได้ ซึ่งในที่นี้ไม่ได้หมายความว่าเรายอมตาย แต่เป็นการสละความยึดติดถือมั่นในชีวิตนี้ เพื่อมีธรรมะในจิตใจ เพื่อเราที่จะได้เรียนรู้ต่อ และนี่คือจุดเปลี่ยนในชีวิตของพอลลีนเลยก็ว่าได้ เพราะนั่นทำให้เราเปลี่ยนจากความคิดที่ว่า ‘ชีวิตต้องเป็นแบบที่เราต้องการ’ มาเป็น ‘ชีวิต…ไม่ว่าขึ้นหรือลง ทุกข์หรือสุข it’s OK’ เหมือนประโยคที่ว่า สิ่งใดเกิดขึ้นแล้ว สิ่งนั้นย่อมดีเสมอ หลังจากนั้นเราเปลี่ยนมุมมองในการใช้ชีวิตใหม่ เป็นมุมมองที่ทั้งชีวิตที่ผ่านมาเราไม่เคยมีมุมมองนี้เลย”

เติบโต   

“หลังจากผ่าตัดสงวนเต้าผ่านไปไม่นาน ก็ทราบผลว่าตัวเองเป็นมะเร็งในท่อน้ำนมชนิด ‘มิวซินัส’ (Mucinous Carcinoma) ซึ่งมีโอกาสน้อยที่จะแพร่กระจายไปยังต่อมน้ำเหลือง จัดอยู่ในกลุ่มมะเร็งท่อน้ำนมชนิดไม่ลุกลาม (Ductal carcinoma in situ) หรือเรียกกันสั้นๆ ว่า DCIS อีกทั้งยังเป็นในระยะ 0 เท่านั้น  

“เราได้คำตอบเหล่านี้ในวันที่เราเอาชนะ (overcome) ความทุกข์ ความกลัว และความคิดที่ว่า ฉันตายแน่!  มาแล้ว (หัวเราะ) และคุณหมอก็บอกว่าเราโชคดีที่พบในระยะนี้ และเข้าสู่การรักษาได้ไว แต่เหตุการณ์นี้ก็ตอกย้ำให้เรารู้ว่า บางทีสิ่งที่เรามองไม่เห็นก็น่าจะมีอยู่จริง 

“หลังพักฟื้นจากผ่าตัด 1 เดือน พอลลีนก็เข้าสู่กระบวนการฉายแสงทั้งหมด 16 แสง โดยใช้เวลาประมาณ 3 สัปดาห์ ก็จบการฉายแสง จากนั้นก็รับประทานยาทาม็อกซิเฟน (Tamoxifen) ต่อเนื่องไปอีก 5 ปี”

ผลิบาน

“ทุกวันนี้ วิถีชีวิตของพอลลีนไม่ได้เปลี่ยน ยังโฟกัสกับการกินดี นอนดี และออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอเหมือนเดิม แต่เปลี่ยน Mindset ใหม่หมด เริ่มจากการจัดเรียงลำดับความสำคัญในชีวิต จากเมื่อก่อนเป็นคนบ้างาน (Workaholic) ต้องทำงานทุกชิ้นออกมาให้ดีที่สุด แต่พอมะเร็งเข้ามา เราได้เรียนรู้ว่า ชีวิตมันมีอะไรที่มากกว่านั้น…

“ในวันที่เราป่วย มีอาการข้างเคียงจากการฉายแสง เราเห็นภาพตัวเองเหมือนปลาที่กำลังนอนพะงาบๆ บนเตียง ทำอะไรไม่ได้เลย จะลุกนั่งก็ไม่ได้ กินก็ไม่ได้ แม้แต่จะนอนหลับก็นอนไม่ได้ วินาทีนั้นเรารู้เลยว่า มันไม่มีอะไรสำคัญไปกว่าสุขภาพ จิตใจ และร่างกายของเรา

“ทุกวันนี้พอลลีนจะบอกกับคนรอบข้างเสมอว่า อย่าบอกว่าตัวเองไม่กลัวตาย ถ้ายังไม่ได้จะตายจริงๆ เราไม่มีวันรู้หรอกว่า ความตายมันน่ากลัวแค่ไหน พอลลีนเชื่อว่าคนส่วนใหญ่เข้าใจว่า ความตายมีอยู่จริง แต่เกือบทั้งหมดมักคิดว่ามันเป็นเรื่องไกลตัว หรือคิดว่าอายุยังไม่ถึงวัยใกล้ความตาย โดยหลงลืมไปว่าความตายไม่ได้เลือกวัย

“ทุกคนเกิดมาพร้อมแพ็กเกจดูโอ คือ เมื่อมีเกิดก็ย่อมมีแก่ มีเจ็บ มีตาย แต่คนส่วนใหญ่มักไม่นึกว่าเราจะแก่ เจ็บ ตาย และใช้ชีวิตไปโดยหลงลืมความจริงข้อนี้ไป พอลลีนก็เคยเป็นหนึ่งในนั้น เรามักคิดว่า ไม่ตายวันนี้หรอก เรามักคิดว่า เราอยู่ห่างไกลจากความตาย เรามักคิดว่า เวลาของเรายังมีอีกเยอะ แต่พอมะเร็งเข้ามาเรารู้เลยว่า ความตายมีอยู่จริงและกำลังใกล้เข้ามาทุกขณะ มะเร็งทำให้เราใช้ชีวิตอย่างตระหนักถึงความตายอยู่ทุกลมหายใจ”

___

เรื่อง : เพชรภี ปิ่นแก้ว
ภาพ : วุฒินันท์ จันโทริ

ปฏิเสธไม่ได้ว่า เราทุกคนต่างเคยผ่านห้วงแห่งความเจ็บปวด เศร้าหมอง อ่อนแอ ผิดหวัง เหนื่อยล้า หมดพลัง สูญเสีย สับสนมาด้วยวิธีการที่แตกต่างกันไป บ้างก้าวผ่านมาได้ บ้างก็แตกสลาย บ้างก็ซ่อนเร้นเอาไว้เพื่อรอการเยียวยาในสักวันหนึ่ง สำคัญที่สุดคือทุกความบอบช้ำล้วนมอบบทเรียนสำคัญให้แก่ชีวิตเรา เพียงแต่เราจะมองเห็นหรือไม่

พญ.คัคนานต์ เทียนไชย หรือ‘หมอตาล’ อายุรแพทย์และแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านมะเร็งวิทยา วัย 37 ปี เจ้าของช่อง Dr.Tarn หมอตาลต้านมะเร็ง เป็นอีกหนึ่งคนที่เคยบอบช้ำจากการสูญเสียบุคคลที่รักไปด้วยโรคมะเร็ง แต่แทนที่เธอจะปล่อยให้ความเศร้าแวะเวียนเข้ามาและผ่านออกไป เธอกลับเปลี่ยนความบอบช้ำในครั้งนั้นให้เป็นพลังผลักดันตัวเองจนมายืนในฐานะ ‘หมอมะเร็ง’ อย่างเต็มตัว

“ช่วงนั้นหมอกำลังเรียนอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ปี 3 ก็ทราบข่าวว่าคุณยายมีอาการผิดปกติบางอย่าง อยู่ระหว่างรอตรวจอัลตราซาวนด์อยู่ที่โรงพยาบาลชลบุรี ด้วยก่อนหน้านั้นคุณยายเคยมีประวัติเป็นนิ่วในถุงน้ำดีมาก่อน หมอจึงคิดว่าครั้งนี้ก็น่าจะเป็นนิ่วอีก แต่ปรากฏว่าไม่ใช่

“อาจารย์หมอที่ทำการตรวจร่างกายให้คุณยายโทรมาแจ้งว่า ตรวจพบก้อนที่ตับคุณยาย ตอนนั้นก็พอจะเดาได้ว่าน่าจะเป็นมะเร็ง ถามว่าตกใจไหม ก็ตกใจนะ แต่ด้วยความที่ระยะของโรคยังอยู่ในช่วงต้น ยังไม่ลุกลาม เราจึงคิดว่าน่าจะพอมีโอกาสรักษาได้ กอปรกับสักช่วง 8 ปีก่อนหน้านี้ คุณแม่ก็เคยป่วยเป็น ‘โรคมะเร็งกล้ามเนื้อ’ ระยะต้นและสามารถรักษาหายได้ จึงทำให้หมอมีภาพจำที่ค่อนข้างดีเกี่ยวกับมะเร็ง 

“หลังจากทราบผลแน่ชัดว่าคุณยายเป็นมะเร็งตับ ทางครอบครัวก็ทำเรื่องย้ายคุณยายมารักษาตัวที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย โดยการรักษาก็เริ่มต้นด้วยการฉีดยายับยั้งเส้นเลือดไปเลี้ยงที่ตับ แต่ฉีดไปเพียง 3 ครั้ง ยาก็เริ่มเอาไม่อยู่ มะเร็งแพร่กระจายไปที่ปอด จึงต้องเปลี่ยนมารักษาด้วยการกินยามุ่งเป้า ซึ่งต้องยอมรับว่ายามุ่งเป้าในเวลานั้นยังไม่มีให้เลือกมากเหมือนในปัจจุบัน อีกทั้งประสิทธิภาพก็ยังไม่ดีมาก 

“คุณยายกินยามุ่งเป้าตัวแรกไปได้ประมาณหนึ่งปี ก็เริ่มมีอาการดื้อยา อาจารย์หมอจึงต้องเปลี่ยนให้กินยามุ่งเป้าตัวที่สอง ซึ่งกินไปได้แค่ 4 เดือน คุณยายก็มีอาการเลือดออกในทางเดินอาหาร ซึ่งเป็นผลข้างเคียงจากยา ทำให้คุณหมอต้องยุติการให้ยามุ่งเป้า ไม่นานหลังจากนั้นโรคมะเร็งก็ดำเนินไปอย่างรวดเร็ว คุณยายทรุดลง นอนติดเตียงเพียงไม่นาน ท่านก็จากพวกเราไป”

ความสูญเสียที่ไม่สูญเปล่า 

“ด้วยความที่หมอสนิทกับคุณยายมาตั้งแต่เด็ก รักและผูกพันกันมาก จำได้ว่าทุกๆ ปิดเทอม คุณพ่อคุณแม่มักจะพาเราไปฝากให้คุณยายเลี้ยงเสมอเพราะท่านทั้งสองต้องทำงาน นั่นเป็นช่วงเวลาที่มีความสุขที่สุดช่วงหนึ่ง เนื่องจากคุณยายจะดูแลเราเป็นอย่างดี ตั้งแต่ตื่นจนกระทั่งหลับก็ยังตามมาดูว่าห่มผ้าไหม หรือพัดลมโดนไหม ฯลฯ และตามใจเราทุกอย่าง ถ้าสมัยนี้ก็คงเรียกว่า ‘สปอย’ ได้เลย หรือแม้ในวันที่ไม่มีใครสนใจเรา ก็จะมีคุณยายนี่แหละที่คอยมานั่งอยู่ข้างๆ ถามไถ่เราเสมอ ทำให้ทุกครั้งที่เรานึกถึงคุณยาย จึงมีแต่ภาพความรัก ความอบอุ่นในหัวใจ และนั่นทำให้การจากไปของคุณยายส่งผลต่อชีวิตหมอมาก

“ช่วงที่คุณยายเสียนั้น หมอจบการศึกษาเป็น ‘แพทย์ประจำบ้าน’ แล้ว และเริ่มใช้ทุนอยู่ที่โรงพยาบาลเวชการุณย์รัศมิ์ย่างเข้าปีที่ 2 จากเดิมที่ตั้งใจไว้แล้วว่า จะไม่เรียนต่อในสาขาย่อยแล้ว เป็นหมออายุรกรรมพอแล้ว แต่พอคุณยายจากไปด้วยโรคมะเร็ง นั่นกระตุ้นให้เราอยากรู้จักโรคนี้ให้มากขึ้น อยากมีองค์ความรู้ที่สามารถช่วยคนได้ และเผื่อในอนาคตคนที่รักหรือคนในครอบครัวเป็นอีก เราจะได้รู้ช่องทางในการรักษา นี่จึงเป็นเหตุผลให้หมอตัดสินใจเรียนต่อเฉพาะทางด้านโรคมะเร็ง”

กว่าจะเป็นหมอมะเร็ง

“ย้อนหลังกลับไปในช่วงที่กำลังจะจบการศึกษาระดับมัธยมปลาย ยอมรับว่าตอนนั้นไม่รู้หรอกว่าตัวเองชอบอะไร หรืออยากเรียนอะไร แต่ความที่เราเรียนดีและอยู่ห้องคิงมาตลอด พอมาถึงจุดที่ต้องเลือกคณะ เพื่อนๆ ส่วนใหญ่ก็จะเลือกอยู่ 2 คณะ คือ ถ้าไม่ไปวิศวกรรมศาสตร์ ก็เลือกแพทยศาสตร์นี่แหละ และด้วยความที่หมอเองไม่ชอบวิชาฟิสิกส์ จึงตัดสินใจมาทางหมอดีกว่า อย่างน้อยก็เป็นอาชีพที่นอกจากจะดูแลคนอื่นแล้ว ยังสามารถดูแลคนที่เรารัก พ่อแม่ และครอบครัวเราได้ ที่สำคัญคุณพ่อคุณแม่เองก็น่าจะดีใจที่เราได้เรียนหมอ

“6 ปีในการเรียนที่คณะแพทยศาสตร์วชิรพยาบาล มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราชนั้นหนักหน่วงมาก คณะอื่นเรียนกันแค่ 4 ปีก็จบ รับปริญญา ได้ทำงานแล้ว แต่ 6 ปีสำหรับการเป็นหมอนั้นเป็นแค่การเริ่มต้น ถือเป็นน้องเล็กสุดในโรงพยาบาล เพิ่งขึ้นคลินิก ดูแลคนไข้ ช่วงนั้นอะไรก็ใหม่ไปหมด ไม่ว่าจะเป็นการทำหัตถการ เจาะน้ำในปอด ปั๊มหัวใจ ฯลฯ ถือเป็นช่วงวัดใจช่วงที่ 1 ของเส้นทางสายแพทย์ หลายครั้งก็เกิดคำถามขึ้นมาในหัวเหมือนกันว่า เรามาทำอะไรตรงนี้ (หัวเราะ) 

“พอจบ 6 ปี ก็ต้องฝึกงานเป็น ‘แพทย์ใช้ทุน’ อีก 3 ปี ช่วงนี้นับเป็นช่วงวัดใจช่วงที่ 2 เพราะตอนนี้เราจะมีเลขที่ใบประกอบวิชาชีพเวชกรรมเป็นของตัวเอง ถือเป็นหมอเต็มตัวและต้องรับผิดชอบดูแลคนไข้ด้วยตัวเอง โดยไม่มีอาจารย์หรือพี่เลี้ยงมาคอยช่วยดูแลเหมือนแต่ก่อน 

“หลังทำงานใช้ทุนจบ ก็มาถึงช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อของการเป็นหมอว่า อยากจะเลือกไปในเส้นทางไหน ทางสวยงาม เช่น แพทย์ผิวหนัง เสริมความงาม ฯลฯ หรือจะเลือกเส้นทางโหดหิน หมอก็ตัดสินใจเลือกเส้นทางหลัง โดยเลือก ‘อายุรกรรม’ และใช้เวลาศึกษากว่า 3 ปี จนจบเฉพาะทางด้านอายุรศาสตร์ที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 

“จากเดิมทีที่ตั้งใจว่าจะไม่เรียนต่อแล้ว แต่เพราะการจากไปของคุณยายด้วยโรคมะเร็ง ทำให้หมอตัดสินใจศึกษาต่ออีก 2 ปี จนจบทางด้านอายุรศาสตร์มะเร็งวิทยาที่โรงพยาบาลราชวิถีในปี 2565 และทุ่มเทเวลาหลังจากนั้นในการดูแลรักษาผู้ป่วยมะเร็งเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน”

ลมหายใจเพื่อผู้ป่วย

“หากย้อนเวลากลับไปได้ หมอก็ยังจะเลือกเป็นหมอนะ (ยิ้ม) หมอรู้สึกว่าอาชีพนี้ทำให้เราได้ช่วยผู้คน และเป็นงานที่ไม่ว่าจะมองย้อนกลับไปสักกี่ครั้งในทุกช่วงชีวิตที่ผ่านมา เราก็ยังรู้สึกภูมิใจเสมอที่ได้ทำหน้าที่ตรงนี้ ยิ่งได้มาเป็นหมอมะเร็งอย่างเต็มตัว เราก็ยิ่งได้เรียนรู้ว่า หมอมะเร็งนั้นไม่ได้มีหน้าที่รักษาแค่ตัวโรคหรือรักษาแค่ทางกายของคนไข้ แต่เรายังต้องดูแลจิตใจของคนไข้และครอบครัวของเขาด้วย 

“สำหรับหมอแล้ว การรักษามะเร็งที่ดีที่สุดไม่ใช่การรักษาเยอะๆ อัดยาแพงๆ แต่หัวใจสำคัญในการรักษามะเร็งในมุมมองของหมอก็คือ ทำอย่างไรให้คนไข้มีความสุขกับเวลาที่เหลืออยู่มากที่สุด รักษาโรคก็ต้องรักษาแหละ แต่เราต้องคำนึงถึงด้วยว่า การรักษาของเราต้องไม่เพิ่มความทุกข์ให้คนไข้และครอบครัว 

“ฉะนั้น ยาที่แพงที่สุดไม่ได้หมายความว่ายานั้นจะดีที่สุดเสมอไป เช่นกันกับการรักษาที่ดีที่สุดก็ไม่ได้หมายความว่าจะทำให้คนไข้มีชีวิตอยู่ได้นานที่สุด เพราะหากคนไข้มีชีวิตอยู่นานที่สุดในสภาพติดเตียง สื่อสารอะไรไม่ได้เลย นี่คือความทรมานนะ ขณะเดียวกันครอบครัวของคนไข้เองก็ต้องขายบ้าน ขายทรัพย์สิน หรือกู้หนี้ยืมสินมาเพื่อรักษาชีวิตแบบนี้ หมอคิดว่าไม่คุ้ม นี่เองที่การทำให้คนไข้มีชีวิตอยู่นานที่สุดไม่ใช่เป้าหมายในการรักษาของหมอ หมอมักจะบอกกับคนไข้เสมอว่า หมอจะพยายามรักษาให้ช่วงเวลาที่เขามีชีวิตอยู่นั้นได้มีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีความสุขที่สุด” 

ใช้ ‘น้ำลาย’ รักษาคนไข้

“ด้วยความที่โรคมะเร็งเป็นโรคที่ซับซ้อน เข้าใจยาก การพูดสื่อสารให้คนไข้เข้าใจจึงเป็นเรื่องจำเป็น ฉะนั้น คุณสมบัติอย่างหนึ่งที่หมอมะเร็งควรมีก็คือการเป็นนักสื่อสารที่ดี เพราะคำพูดของหมอสำหรับคนไข้นั้นสำคัญมากนะ คำพูดเพียงสั้นๆ แต่บางทีมีประสิทธิภาพดีกว่ายาด้วยซ้ำ เพราะช่วยดึงคนไข้ที่กำลังดิ่งๆ ท้อแท้ หมดหวัง ให้ฮึดขึ้นสู้ได้ ในทางการแพทย์เรียกว่า ‘Saliva Therapy’ หรือการใช้น้ำลายในการรักษา ซึ่งก็คือการพูดนั่นเอง แต่จะพูดอย่างไรก็แล้วแต่เทคนิคเฉพาะตัวของหมอแต่ละคน 

“สำหรับหมอแล้ว ก็คือการพูดความจริงโดยที่ไม่ทำร้ายคนไข้ให้มากที่สุด ซึ่งก็มีความยากอยู่พอสมควร โดยเฉพาะในวันที่ต้องบอก ‘ข่าวร้าย’ กับคนไข้ เพราะอย่างที่รู้กันว่า การเป็นมะเร็งในระยะต้นนั้น ทุกอย่างก็จะง่าย แต่ส่วนใหญ่คนไข้ที่มาถึงมือหมอนั้น มักจะมาในระยะท้ายๆ แล้ว และต้องยอมรับว่าการรักษาอาจจะไม่สามารถทำให้หายขาดได้ สิ่งสำคัญจึงต้องพูดความจริงให้คนไข้รับรู้และยอมรับความจริงให้เร็ว เพื่อเตรียมตัวเข้าสู่กระบวนการรักษาให้เร็วที่สุด ซึ่งยากพอสมควร

“นั่นทำให้ทุกเคส หมอต้องทำการบ้านก่อนที่จะพบคนไข้ โดยจะคุยเก็บข้อมูลกับคนข้างกายคนไข้ก่อน เช่น สามี หรือลูก เพื่อเราจะได้รู้ว่าพื้นฐานครอบครัวเขาเป็นอย่างไร และควรจะพูดอย่างไรดีให้คนไข้ไม่หมดกำลังใจในการรักษา คำพูดของหมอนั้นมีอิทธิพลกับคนไข้มาก คนไข้จะมีกำลังใจหรือท้อแท้ก็ขึ้นอยู่กับเรานี่แหละ ถ้าพูดผิด เขาอาจจะตัดสินใจปฏิเสธการรักษาเลยก็ได้ แต่จะพูดให้ความหวังคนไข้ว่า รักษาเถอะ…เดี๋ยวก็หาย – ก็ไม่ได้อีก เพราะความจริงไม่ได้เป็นแบบนั้น และอาจจะทำให้คนไข้ไม่รับรู้เกี่ยวกับการพยากรณ์โรคของเขา นั่นอาจจะทำให้เขาเสียโอกาสที่จะเตรียมตัว เตรียมใจ หรือทำหลายสิ่งที่ต้องทำหรืออยากทำในชีวิตไปก็ได้

“ฉะนั้น ควรพูดความจริงอย่างไรก็ได้ ให้คนไข้รับรู้ อาจจะไม่ต้องถึงขั้นยอมรับในทันที แต่อย่างน้อยต้องทำให้เขาไม่ปฏิเสธที่จะรักษา เพราะหมออยากให้คนไข้ทุกคนลองสู้ดูก่อน เพราะหากถอดใจยอมแพ้ตั้งแต่ต้น เราจะไม่มีวันชนะแน่นอน ฉะนั้น สู้เพื่อตัวเองสักครั้ง และหากถึงจุดหนึ่งที่สู้ไม่ไหวแล้ว ก็แค่พอเท่านั้นเอง” 

ที่พึ่งสุดท้ายของคนไข้

“ตลอด 2 ปีที่ผ่านมา หมอได้เรียนรู้ว่า หมอมะเร็งนั้นก็เหมือนหมอคนสุดท้ายของคนไข้ ไม่ว่าจะเจ็บป่วยเป็นอะไรก็ตาม มักจะมาจบที่หมอมะเร็งเสมอ เช่น คนไข้บางคนมาโรงพยาบาลด้วยอาการปวดท้องเรื้อรัง รักษากับหมอนั้นหมอนี้หลายครั้งก็ไม่หาย สุดท้ายก็ตรวจพบว่าเป็นโรคมะเร็ง และเชื่อไหมว่า พอเขารู้ว่าเป็นมะเร็ง สิ่งที่คนไข้กลัวที่สุดไม่ใช่ความตายนะ แต่เขากลัวที่จะอยู่บนโลกนี้อย่างทรมาน โดยไม่รู้จะหันหน้าไปพึ่ง ‘ใคร’ ดี 

“หมอมะเร็งควรจะเป็น ‘ใคร’ คนนั้นให้คนไข้ ควรเป็นที่พึ่งสุดท้ายให้เขาได้ โดยทำอย่างไรก็ได้ให้คนไข้รู้สึกอุ่นใจ มั่นใจว่าเขาจะไม่อยู่เดียวดาย ซึ่งบางครั้งอาจจะไม่ต้องใช้ยาหรือทำหัตถการใดๆ เลยด้วยซ้ำ แค่คำพูด สีหน้า แววตา หรือเพียงสัมผัส เช่น แตะที่มือเบาๆ และบอกเขาว่า โทรมาได้ตลอดนะ หากมีปัญหาอะไร แค่นี้เขาก็อุ่นใจแล้ว ฉะนั้น หมอมะเร็งนอกจากการรักษาทางกายแล้ว ก็ควรเป็นนักสื่อสารที่ดีเพื่อเยียวยาใจให้คนไข้ด้วย เพราะคนไข้มะเร็งแทบทุกคน เขาอยากฟังหมอพูดเยอะๆ นอกจากอยากเข้าใจถึงตัวโรคและกระบวนการรักษาแล้ว เขายังอยากได้กำลังใจ ความมั่นใจ ความอุ่นใจอีกด้วย 

“หมอเชื่อว่า สิ่งหนึ่งที่จะทำให้ความกลัวของคนไข้ลดลง ก็คือ องค์ความรู้ ยิ่งกลัวสิ่งไหน เราต้องยิ่งเดินเข้าไปหาความรู้เกี่ยวกับสิ่งนั้น เมื่อเรามีองค์ความรู้เพิ่มขึ้น ความกลัวของเราจะลดลง นี่จึงเป็นที่มาของการทำช่อง Dr.Tarn หมอตาลต้านมะเร็ง เพื่อแบ่งปันข้อมูลที่ถูกต้องเกี่ยวกับโรคมะเร็งไปยังผู้คน เพราะหมอเชื่อว่า หากทุกคนรู้จักโรคนี้มากขึ้น ความกลัวโรคนี้ก็จะน้อยลง รวมถึงรู้จักหลีกเลี่ยงและป้องกันตัวเองให้ห่างไกลจากโรคนี้ได้มากขึ้น”

คุณค่าที่ค้นพบจากมะเร็ง

“บอกตรงๆ ว่า หมอไม่ได้อยากรักษาผู้ป่วยมะเร็งไปจนวันสุดท้ายของชีวิตหรอกนะ หมอหวังว่าวันหนึ่งจำนวนผู้ป่วยมะเร็งจะลดลงเรื่อยๆ นั่นเป็นที่มาของความฝันเล็กๆ ในอนาคต หมออยากจะเปิดสถานที่ที่จะช่วยให้ทุกคนห่างไกลจากโรคมะเร็ง แต่ตอนนี้ก็ยังอยู่ในระหว่างเก็บเกี่ยวประสบการณ์ไปเรื่อยๆ ระหว่างนี้ก็อยากจะให้ทุกคนดูแลตัวเองให้ดี สิ่งสำคัญที่สุดก็คือการตรวจคัดกรองมะเร็งตามช่วงวัยเป็นประจำ เพราะยิ่งเจอมะเร็งเร็วเท่าไร ก็ยิ่งเพิ่มโอกาสการหายขาดจากโรคนี้ได้สูงขึ้น

“สำหรับผู้ที่กำลังป่วยเป็นมะเร็ง หมอก็อยากจะบอกว่า ไม่ผิดหรอกที่เราจะมองว่า มะเร็งเป็นความโชคร้าย ประสบการณ์เลวร้าย หรือช่วงเวลาร้ายๆ ของชีวิต แต่หากมองอีกมุมหนึ่ง มะเร็งก็ไม่ต่างอะไรกับบททดสอบของชีวิต ที่หากเราไม่ยอมแพ้ เราย่อมแข็งแกร่งขึ้นแน่นอน อีกทั้งมะเร็งยังเป็นตำราชีวิตเล่มใหญ่ที่สอนให้เราได้รู้ว่า ชีวิตนี้ไม่มีอะไรแน่นอน ฉะนั้น เราควรจะมีความสุขอยู่กับปัจจุบัน และไม่ยึดติดอยู่กับความสุขในอดีต หรือรอความสุขในอนาคต รวมถึงทำให้เราตระหนักได้ว่า เวลาที่เหลืออยู่นั้น ไม่สำคัญว่าจะเหลืออยู่มากน้อยแค่ไหน แต่สำคัญที่ว่าเราได้ใช้เวลาที่เหลืออยู่นั้นได้คุ้มค่าเพียงใดต่างหาก 

“นอกจากนี้ มะเร็งยังเข้ามาทำให้เรารู้จักปล่อยวาง และช่างมันกับหลายๆ เรื่องในชีวิตได้ง่ายขึ้น เราจะมีความสุขกับสิ่งเล็กๆ รอบตัวได้ง่ายขึ้น ไม่เสียเวลาไปกับเรื่องไม่ดีในชีวิต มะเร็งเข้ามาเตือนให้เราไม่ประมาทกับการใช้ชีวิต ทำให้เรามองเห็นคุณค่าของลมหายใจ หันกลับมารักตัวเอง และกลับมาให้ความสำคัญกับคนที่รักและอยู่ข้างๆ เราในวันที่เราทุกข์ที่สุดอีกด้วย”

–

เรื่อง : เพชรภี ปิ่นแก้ว
ภาพ : กิจจา อภิชนรจเรข

บทสนทนาแสนเรียบง่ายของเรากับพี่บัวศ์ – บัวศศินิตย์ แซ่ลิ้ม เกิดขึ้นในร้านกาแฟย่านนครปฐม ไม่ไกลจากบ้านพักของผู้หญิงแกร่งคนนี้ เธอเริ่มต้นเล่าให้เราฟังถึงช่วงเวลาเมื่อราว 2 ปีก่อนว่าเป็นช่วงเวลาที่หินไม่น้อยสำหรับเธอเอง เพราะหลังจากการตรวจพบว่าตัวเองเป็นมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก (Endometrioid Carcinoma, Figo Grade 2) ที่กำลังขยับจากระยะที่ 2 สู่ระยะที่ 3 ทำให้ชีวิตของเธอต้องเจอกับความท้าทายมากมาย ตั้งแต่การเปลี่ยนแปลงของร่างกายหลังจากการรักษา ภาวะแทรกซ้อนและโรคร่วมที่มาพร้อมกับมะเร็ง การกลับมาเป็นมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกครั้งที่ 2 ไปจนถึงการต้องหยุดพักจากงานที่เป็นรายได้หลักซึ่งเธอใช้ดูแลตัวเองและครอบครัวลงชั่วคราวเพื่อกลับมารักษาตัวให้กลับมาแข็งแรงอีกครั้ง แต่ท่ามกลางมรสุมชีวิตที่เกิดขึ้น พี่บัวศ์บอกกับเราว่า ยาชูกำลังที่ทำให้เธอยังยืนหยัดอยู่ตรงนี้ได้ นอกจากครอบครัว เพื่อนฝูง และทีมแพทย์แล้ว อีกสิ่งสำคัญคือสติและหัวใจที่ตั้งมั่นของตัวเอง นี่คืออีกหนึ่งเรื่องราวที่ไม่เพียงจะสร้างกำลังใจ แต่ยังเป็นแรงบันดาลใจที่ดีไม่ว่าคุณจะอยู่ในวิกฤตใดของชีวิตก็ตาม 

มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก 1 ใน 5 มะเร็งที่พบบ่อยในผู้หญิง 

มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก หรือ Endometrium Cancer ถือเป็นชนิดมะเร็งที่พบได้บ่อยที่สุดเป็นลำดับที่ 4 ในกลุ่มประเทศตะวันตก รองมาจากมะเร็งเต้านม มะเร็งปอด และมะเร็งลำไส้ใหญ่ ขณะที่ประเทศไทยเอง มะเร็งชนิดดังกล่าวนับว่าพบได้บ่อยเป็นอันดับ 3 ของมะเร็งอวัยวะสืบพันธุ์ในผู้หญิง โดยมักพบในผู้หญิงที่มีอายุมากกว่า 40 ปี ซึ่งมีสาเหตุใหญ่จากการกระตุ้นของฮอร์โมนเพศหญิงหรือเอสโตรเจน 

“จริงๆ พี่เริ่มเห็นสัญญาณที่แปลกไปของร่างกายมาตั้งแต่ปลายปี 2564 แล้ว โดยความผิดปกติที่เกิดขึ้นคือการมีประจำเดือนเยอะ และเริ่มมีเลือดปนหนองออกมา รวมทั้งการเกิดฝีขึ้นบริเวณหัวหน่าว แต่ได้มาตรวจแบบจริงๆ จังๆ คือกุมภาพันธ์ ปี 2565 กระทั่งได้รายงานการแพทย์ออกมาช่วงปลายเดือนกุมภาพันธ์ในปีเดียวกันว่าพี่เป็นมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกระยะ 2 ที่กำลังจะลามเป็นระยะ 3 

“ด้วยโครงสร้างของผนังกล้ามเนื้อของมดลูกจะมีทั้งหมด 3 ชั้น ของพี่เกิดจากกล้ามเนื้อมดลูกชั้นลึกสุดที่เรียกว่า เยื่อบุโพรงมดลูก (Endometrium) แล้วค่อยๆ ขยายออกมาชั้นกลาง คือ เปลือกกล้ามเนื้อของผนังมดลูก (Myometrium) และผนังมดลูกชั้นนอกสุด (Perimetrium) ซึ่งถ้าทะลุส่วนนี้ออกมาคือการลามออกนอกปากมดลูก โดยสามารถลามไปยังอวัยวะข้างเคียง เช่น ม้าม ถุงน้ำดี ไต กระเพาะปัสสาวะได้ พอเป็นในระยะนี้ คุณหมอไม่อยากให้รอ พี่จึงถูกกำหนดวันผ่าตัดช่วงเดือนมีนาคมเลย เป็นการรักษาแบบผ่าตัดแบบตัดมดลูกแบบถอนรากถอนโคน ท่อนำไข่ รังไข่ทั้งสองข้าง และเลาะต่อมน้ำเหลืองบริเวณอุ้งเชิงกรานทั้งสองข้าง (Total abdominal hysterectomy with bilateral salpingo-oophorectomy; TAH c BSO) ที่เชื้อมะเร็งจะไปแพร่ได้ออกให้หมด

“หลังจากอยู่โรงพยาบาลประมาณเกือบ 2 สัปดาห์ จนแผลดีขึ้น ของเสียและน้ำเหลืองถูกขับออกจนเหลือน้อยที่สุด คุณหมอจึงอนุญาตให้กลับบ้านมาพักฟื้นหลังผ่าตัดได้ประมาณ 30 วัน จึงเข้าสู่กระบวนการรักษาขั้นต่อไป นั่นคือการฉายแสง 28 แสง เพื่อป้องกันการเป็นซ้ำ ต่อด้วยฝังแร่อีก 2 ครั้ง และมีการติดตามผลด้วยการ CT-scan และตรวจภายในเป็นระยะๆ เพื่อเช็กว่ายังมีอะไรผิดปกติอีกไหม ปรากฏว่าเดือนพฤศจิกายน ปี 2565 ผล CT-scan พบก้อนมะเร็งที่โตขึ้นอยู่ใกล้บริเวณที่ผ่าตัด คุณหมอส่งไป MRI อีกรอบหนึ่งเพื่อตรวจให้ละเอียดขึ้นจนยืนยันว่าก้อนมะเร็งโตขึ้นจริงๆ คราวนี้ คุณหมอใช้การรักษาโดยการให้เคมีบำบัด ซึ่งก่อนการให้เคมีบำบัด คุณหมอจะเตรียมความพร้อมให้ร่างกายพี่ก่อน เพราะระหว่างทางการทำเคมีบำบัดนั้น ภูมิต้านทานในร่างกายจะต่ำลง มีโอกาสติดเชื้อง่ายกว่าคนปกติ แล้วกิจกรรมการเตรียมความพร้อมก็บังเกิดทันที ทั้งฉีดวัคซีนโควิดเข็มกระตุ้น ทำฟัน ถอนฟัน อุดฟัน และขูดหินปูน ต้องจัดให้ครบ โปรแกรมเคมีบำบัดที่คุณหมอวางแผนไว้จะเป็นการให้เคมีบำบัด 6 ครั้ง ช่วงห่างแต่ละครั้ง 3 สัปดาห์ กินเวลา 6 เดือน พี่บัวศ์เริ่มรับเคมีบำบัดครั้งแรกช่วงกลางเดือนมกราคม ปี 2566 และครบไซเคิลสุดท้ายเดือนพฤษภาคมในปีเดียวกัน ถ้านับจากวันที่ผ่าตัดครั้งแรกจนถึงวันนี้ก็ราว 2 ปีกว่าได้แล้วค่ะ ระหว่างทางพี่เองได้มีโอกาสเก็บประสบการณ์ความตื่นเต้น สนุก เร้าใจ เขย่าขวัญ ต่างๆ นานา ไม่ว่าจะเป็นเรื่องลุ้นผลเลือดทุกรอบก่อนว่าผ่านหรือไม่ เรื่องเคมีรั่วออกมาจากเส้นเลือดในไซเคิลที่ 2 และ 3 เรื่องความไม่พร้อมของอุปกรณ์ทำให้หายใจเร็วจนเกือบจะหยุดหายใจไป ต้องวิ่งหาออกซิเจนด่วน ในไซเคิลที่ 4 เรื่องค่าไตไม่ผ่าน เกร็ดเลือดต่ำเกินไปต้องรับเลือดก่อนให้เคมีบำบัดในไซเคิลที่ 5 และ 6 สำหรับพี่ นี่ถือเป็นประสบการณ์แบบครั้งหนึ่งในชีวิตเลยทีเดียว (หัวเราะ)”  

ดีเอ็นเอนักสู้

“ระหว่างการรักษาพี่เจอความท้าทายอยู่ตลอดอย่างที่เล่าไป รวมถึงการได้รับผลกระทบจากการฉายรังสีซึ่งมีผลต่อระบบขับถ่าย ไม่ว่าจะเป็นอุจาระหรือปัสสาวะ เช่น ปัสสาวะบ่อยแบบทุกๆ ครึ่งชั่วโมง อุจจาระเยอะ หรือหลังจากการผ่าตัดมะเร็งออกไป ก็ได้โรคความดันโลหิตสูงมาอีกหนึ่งโรค เรียกว่าต้องไปโรงพยาบาลแทบทุกสัปดาห์ พอช่วงคีโม พี่โชคดีที่มีอาการแพ้ไม่มาก กินอะไรได้หมด ขับรถไปให้คีโมเองได้ แต่ระหว่างทางของการให้คีโมก็มีเรื่องตื่นเต้นอยู่เหมือนกัน อย่างไซเคิลที่ 2 ด้วยความที่เราเป็นคนที่เส้นเลือดเล็กมาก เลยมีเคมีรั่วซึมออกจากเส้นเลือดระหว่างให้คีโม ทำให้มีอาการบวมแดง ซึ่งต้องใช้เวลาประมาณหนึ่งเดือนถึงจะดีขึ้น หรือบางครั้งเส้นเลือดตัน ซึ่งเป็นชีวิตปกติของคนให้คีโม 

“แต่สิ่งที่ยากที่สุดคงเป็นเรื่องของการทำใจยอมรับ คิดว่าเป็นความโชคดีของตัวเองที่ได้อยู่กับธรรมะมาตลอด พอรู้ว่าเป็นมะเร็ง อย่างแรกที่ธรรมะเข้ามาช่วยคือการตั้งสติและทำใจยอมรับกับสิ่งที่เป็นอยู่ ขณะเดียวกัน พี่คิดว่า ช่างเถอะ คนเราเกิดมาไม่ว่าใครก็ต้องตาย แล้วด้วยความที่เป็นหัวหน้าครอบครัวด้วย เลยยิ่งต้องกลับมาตั้งสติหนักๆ เลยว่าจะต้องทำอย่างไรให้อยู่รอดได้ เพราะพี่มีทั้งแม่และน้องที่ต้องดูแล ซึ่งคนเป็นแม่ ไม่ว่าลูกจะอายุเท่าไหร่ ท่านจะเป็นห่วง เวลาเห็นลูกป่วย เห็นพี่อาเจียน แน่นอนว่าท่านอยากดูแลให้ดีที่สุด แต่พี่จะบอกแม่ให้หมดห่วงว่า ‘ไม่เป็นไรเดี๋ยว 10 นาทีก็ผ่านไปได้แล้ว’ ดังนั้น พี่จึงพยายามดูแลตัวเองให้ดีที่สุดและเลือกที่จะทำทุกอย่างที่ทำได้ด้วยตัวเอง ไม่ให้ใครมาทำให้รู้สึกว่าป่วยจนกลายเป็นความเฉาและหมดกำลังใจ เช่น พี่จะขับรถไปหาหมอเอง ซึ่งโชคดีที่สภาพร่างกายเอื้ออำนวยให้ทำแบบนั้นได้ พี่พยายามทำอะไรให้ปกติเหมือนคนไม่ป่วยเพื่อที่ครอบครัวและเพื่อนๆ จะได้สบายใจ ส่วนอะไรที่จะมากระทบใจ พี่จะหลีกเลี่ยงไปก่อน 

“หลังจากตั้งสติได้และดูแลตัวเองอย่างดีแล้ว พี่เริ่มมาสำรวจว่า แล้วตอนนี้มีอะไรบ้างที่กังวลใจอยู่บ้าง ตอนนั้น พี่เลี้ยงน้องหมาอยู่ตัวหนึ่ง อยู่ด้วยกันมา 16 ปี แล้ว และเขาเป็นหมาที่ป่วยติดเตียง เป็นโรคไตระยะสุดท้าย ต้องให้ยาและน้ำเกลือทุกวัน ตัวพี่กังวลใจเรื่องนี้มากเพราะถ้าต้องไปนอนโรงพยาบาลหลายๆ วัน จะไม่มีใครดูแลเขา คุณแม่และน้องไม่สบายอยู่ด้วย จึงไม่อยากทิ้งภาระให้คนในครอบครัว พี่จึงไปปรึกษากับทางสัตวแพทย์ ซึ่งคุณหมอแนะนำว่า โรคที่เขาเป็นไม่มีทางรักษาแล้วนะ ขณะเดียวกัน คุณหมอเองก็ให้หลักการมา 3 เรื่อง ข้อหนึ่ง ให้ยึดตัวเราเป็นหลัก อย่าให้เขาเป็นภาระกับเรา ขัอสอง อย่าให้เราเป็นภาระกับเขา และข้อสุดท้ายคือ เขาเป็นโรคที่รักษาไม่ได้แล้ว อยู่ประคับประคองรอวันที่จากไป สุดท้ายและท้ายสุด สิ่งที่ยากที่สุดอีกเรื่องก็เกิดขึ้น คือการต้องตัดสินใจทำการุณยฆาตให้เขาหลับไป คุณหมอบอกกับเราว่าต้องทำใจนะ เพราะไม่อย่างนั้น ทั้งเราและเขาจะเป็นภาระซึ่งกันและกัน และนั่นจะยิ่งเพิ่มความเครียดเข้าไปอีก นี่คืออีกจุดที่ยากมากๆ แต่เมื่อเราตัดความกังวลออกจากตัวได้ มันทำให้เราไปผ่าตัดได้แบบสบายใจขึ้น และแม้เขาจะไม่อยู่แล้ว แต่ 16 ปีที่ผ่านมาคือความทรงจำที่ดีระหว่างเราทั้งคู่ (ยิ้ม)” 

ประตูสู่การเติบโตของชีวิต  

“2 ปีที่ผ่านมา ทุกเรื่องราวสอนพี่ในฐานะการเป็นมนุษย์เยอะเลย หนึ่งในนั้นคือ การปล่อยวาง พี่พบว่าพอปล่อยวางได้ พี่แทบจะไม่เครียดเลยนะ อย่างตอนที่มารู้ว่าเป็นมะเร็งรอบสอง พี่ไม่ได้ตกใจว่ามะเร็งกลับมา แต่แอบจะมีต่อรองกับคุณหมอนิดหนึ่ง เพราะด้วยอารมณ์และความเชื่อแบบดั้งเดิมเกี่ยวกับการรักษาตัวการรับคีโม บวกกับฟังคนที่หวังดีเล่ามา พี่เลยไม่อยากรับเคมีบำบัด แต่โชคดีมากๆ ที่คุณหมอเจ้าของไข้ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า ปัจจุบัน ยาเคมีบำบัดถูกพัฒนาไปไกลมาก ไม่ต้องกังวล แถมยังให้กำลังใจ แนะนำ และหาวิธีป้องกันอาการข้างเคียงที่อาจจะเกิดขึ้นระหว่างการรับเคมีบำบัดเพื่อให้พี่ได้รับผลกระทบน้อยที่สุดด้วย 

“แต่ก่อนพี่เป็นคนทำงานหนักมาก เรียกว่าอะไรที่เป็นเงินจะทำหมด แต่เดี๋ยวนี้พี่ช่างมันและปล่อยได้มากขึ้นเยอะ ถามว่า 2 ปีที่ไม่ได้ทำงานเลย พี่คิดว่าคนส่วนใหญ่คงจะเครียดว่า แล้วฉันจะเอาอะไรกิน พี่เองก็เครียดนะแต่มองว่าช่างมันเถอะ เดี๋ยวรอหายก่อนแล้วค่อยทำก็ได้ แล้วพอไม่มีรายได้ พี่เลือกใช้วิธีคิดง่ายๆ คือกินและใช้เท่าที่มี อะไรที่ไม่จำเป็นจะไม่ทำ ไม่สร้างเงื่อนไขกับตัวเอง พอทำแบบนี้ พี่เลยใช้ชีวิตได้ง่ายขึ้นเยอะ 

“นอกจากนี้ การมีครอบครัวและกัลยาณมิตรที่ดีก็เป็นอีกส่วนหนึ่งที่ทำให้พี่มีกำลังใจที่ดีมากๆ จนถึงวันนี้ พี่ได้เห็นน้ำใจและความห่วงใยส่งมาให้ตลอด ทั้งหยูกยา อาหารเสริมที่จะมาช่วยให้เราแข็งแรง อีกอย่างที่บอกไป พี่คิดว่าตัวเองโชคดีที่อยู่กับธรรมะและการทำจิตอาสามาก่อนหน้า เวลามีอะไรไม่สบายใจ พี่จึงมีที่พึ่งทางใจ นั่นคือการสร้างกำลังใจที่มาจากตัวเองได้ แล้วที่มาช่วยเสริมทัพที่ทำให้ผ่านวันยากๆ ไปได้อีกอย่างคือการดูซีรีส์ ตอนนี้พี่เป็นแฟนตัวยงของซีรีส์ทั้งจีนและเกาหลีไปแล้วนะ (หัวเราะ) เหล่านี้คือสิ่งที่ทำให้ยังมีพี่บัวศ์ในวันนี้ได้” 

จงเชื่อมั่นว่าฉันทำได้

“ในเรื่องของการรักษา พี่มองว่าการฟังคนอื่นจะได้ประโยชน์ในแง่ของการเป็นแนวทางให้เราได้ เช่น ถ้าเราให้คีโมจะมีอาการอะไรเกิดขึ้นบ้างนะ เมื่อได้รู้ก่อน เราจะสามารถเตรียมตัวเตรียมใจได้ระดับหนึ่ง แต่สิ่งสำคัญคืออย่ากังวลจนเกินไป เพราะแต่ละคนมีสภาวะร่างกายที่แตกต่างกัน บวกกับเวลานี้วิทยาการด้านการแพทย์ไปไกลมากๆ แล้วอย่างที่บอก รวมไปถึงคุณหมอและทีมรักษาจะมาช่วยเราเตรียมร่างกายให้พร้อมก่อนเสมอ ทั้งการตรวจร่างกาย การให้ยาป้องกันเพื่อให้เราได้รับผลกระทบน้อยลง ดังนั้น ถ้าเราทำจิตใจให้ดี เราก็จะมีกำลังใจสู้กับมะเร็งได้ 

“และอย่างที่บอกว่าจุดที่ยากที่สุดคือการยอมรับ ทำใจ และปล่อยวาง จากประสบการณ์ส่วนตัว ถ้าเราปล่อยวางได้เร็ว ได้เยอะ รวมถึงพยายามอย่าให้อารมณ์ความเครียดและวิตกกังวลเข้ามาสุม มองอะไรให้เป็นบวกตลอด จะเป็นตัวช่วยอย่างดีที่ทำให้เราไปต่อได้และไหวในทุกจุดการรักษา สิ่งหนึ่งที่พี่พบว่าดีมากๆ คือการได้แบ่งปันประสบการณ์และให้กำลังใจระหว่างผู้ป่วยมะเร็งด้วยกัน พี่พบว่าวิธีนี้ช่วยตัวพี่เองได้เยอะเลยนะ เหมือนกับว่าเราได้คุยกับคนภาษาเดียวกัน คนที่ผ่านความยากลำบากมาคล้ายๆ กัน จะมีความเข้าอกเข้าใจกัน แต่ไม่ใช่ว่าคนอื่นๆ ไม่ดีอะไรนะคะ เพียงแค่บางครั้ง มันเป็นเรื่องยากอยู่เหมือนกันที่คนไม่ป่วยจะซึมซับถึงความเจ็บปวดของคนที่เป็นมะเร็ง 

“ไม่นานมานี้ พี่มีโอกาสได้เข้าคอร์สกับทาง Art for Cancer ได้ฟังธรรมะจากพระอาจารย์ไพศาล มีหลายๆ สิ่งที่ท่านสอนและเป็นประโยชน์กับตัวพี่มากและอยากแบ่งปันคือ ท่านบอกว่า ‘คนที่เป็นมะเร็ง อันดับแรกที่ท่านอยากแนะนำคือการปรับความคิดให้ค่อยๆ ยอมรับกับสิ่งที่เกิดขึ้น เมื่อใดที่ใจเรายอมรับได้แล้ว ลองเรียนรู้ที่จะอยู่กับเขา ไม่ไปต้านกัน และเมื่อเรายอมรับได้ เราจะหาวิธีที่จะรับมือกับมะเร็งที่เราเผชิญอยู่ เมื่อเรารับมือได้ในแนวทางของเรา เมื่อนั้นเราจะทุกข์น้อยลง’ พี่รู้ว่าการยอมรับเป็นเรื่องไม่ง่ายหรอก เพราะพี่บัวศ์เองกว่าจะผ่านมาได้ก็ใช้เวลาไม่น้อยเลย เหมือนที่บอกว่าตอนแรกพี่เองก็ไม่อยากรับการรักษาด้วยคีโม แต่พอยอมรับว่านี่คือกระบวนการรักษาที่จะทำให้หายป่วยได้ แป๊บๆ จากครั้งที่ 1 ก็ไปสู่ครั้งที่ 6 แล้ว พี่จึงอยากให้ใครก็ตามที่ได้อ่านสัมภาษณ์นี้ เชื่อมั่นในความก้าวหน้าของการรักษา เชื่อมั่นในคุณหมอที่รักษาเรา ที่สำคัญที่สุดคือการเชื่อมั่นในตัวเองว่าเราจะหายได้ และพี่จะเป็นหนึ่งกำลังใจให้ทุกคนผ่านความท้าทายนี้ไปให้ได้ค่ะ (ยิ้ม)”  

เรื่อง: สุดาพร จิรานุกรสกุล
ภาพ: ศรัณย์ แสงน้ำเพชร

ปรีชา คูหาชัยสกุล คือผู้ป่วยมะเร็งปอดชนิดอะดีโนคาร์ซิโนมา (Adenocarcinoma) ซึ่งเป็นชนิดของมะเร็งปอดที่พบได้ราว 40% ของผู้เป็นมะเร็งปอดทั้งหมดที่เป็นเพศชายและหญิง ตลอดเส้นทางการรักษากว่า 3 ปีที่ผ่านมา แม้ตัวเขาจะต้องเจอกับบททดสอบยากๆ เข้ามาปะทะอยู่หลายครั้ง ทว่า ด้วยการใฝ่หาความรู้เกี่ยวกับมะเร็ง การใช้ชีวิตด้วยสติ การมีธรรมะเป็นที่พักให้กับหัวใจ ตลอดจนความทุ่มเทและแรงสนับสนุนที่มาพร้อมความรักจากผู้คนรอบกาย ทำให้ปรีชาในทุกวันสามารถอยู่ร่วมโรคและโลกใบนี้ด้วยกำลังใจที่เต็มเปี่ยม และเขายังคงใช้กำลังกายที่มีอยู่เก็บเกี่ยวความสุขและความอิ่มเอมในทุกๆ วัน เพื่อเป็นพลังในการก้าวผ่านจุดเปลี่ยนของธรรมชาตินี้ก่อนที่ปลายทางชีวิตจะมาเยือน

มะเร็งปอดชนิด Adenocarcinoma 

“ย้อนกลับไปเมื่อปี 2563 ผมมีอาการไอเรื้อรัง ไอแบบมีเสมหะตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ถึงกลางมีนาคม แล้วอาการก็ดีขึ้น ซึ่งเวลาเดียวกันนั้น โควิดระบาดหนักมากอย่างที่ใครๆ ก็รู้กันดี ผมจึงไม่กล้าไปตรวจ หลังจากนั้นหายป่วย สุขภาพผมปกติดีเลยนะครับ จนเดือนมิถุนายน ปีเดียวกัน ซึ่งเป็นเวลาตรวจสุขภาพประจำปี ผลจากการเอ็กซเรย์ปอดได้พบก้อนขนาด 4×4 เซนติเมตร ทำให้ผมต้องไปติดตามผลต่อ

“แรกเริ่ม คุณหมอมุ่งไปที่การตรวจหาโรควัณโรคก่อน เพราะว่าครอบครัวผมทั้งคุณพ่อและพี่สาวเคยเป็นมาก่อน เมื่อพบว่าไม่ใช่ 1 สัปดาห์หลังจากนั้นผมจึงถูกส่งตัวไปทำ CT Scan ผลคือพบก้อนที่ปอด ซึ่งปอดคนเราจะมี 5 กลีบ ฝั่งขวา 3 กลีบ และฝั่งซ้ายอีก 2 กลีบ ผมพบก้อนขนาด 4×4 เซนติเมตร บริเวณปอดขวาด้านบน คุณหมอสั่งตัดชิ้นเนื้อส่งตรวจเพิ่มเพื่อระบุให้ชัดเจนว่าก้อนเนื้อนั้นเป็นมะเร็งไหม ซึ่งพบว่าเป็นและลามไปที่ต่อมน้ำเหลืองฝั่งซ้ายมืออีกหลายต่อมแล้ว คุณหมอบอกกับผมว่า ไม่สามารถผ่าตัดได้ เมื่อผ่าตัดไม่ได้ ขั้นตอนต่อไปจึงมี 3 วิธีที่ใช้ในการรักษา นั่นคือเคมีบำบัด ฉายแสง หรือยาพุ่งเป้า ตอนนั้นผมเข้าใจว่าจะได้รับการวินิจฉัยและกำลังจะเข้าขั้นตอนการรักษาได้แล้ว แต่คุณหมอมาจับตัวผม นวดไปนวดมา พบว่าต่อมน้ำเหลืองผมโต การประเมินเบื้องต้นคือผมอาจจะเป็นระยะที่ 4 นั่นคือลุกลามไปทั่วตัว ผมจึงต้องไปทำ PET Scan เพื่อตรวจให้ละเอียดและทราบแน่ชัดว่ามะเร็งลามไปอวัยวะส่วนอื่นๆ เช่น สมอง กระดูก ต่อมหมวกไต ที่ส่วนใหญ่มะเร็งปอดมักจะลามไปถึงหรือยัง จนพบว่าผมเป็นมะเร็งปอดชนิด Adenocarcinoma ระยะ 3B ซึ่งไม่ได้เกิดจากการสูบบุหรี่ แต่เกิดจากการกลายพันธุ์ของยีนส์ในร่างกาย เพราะฉะนั้น ชิ้นเนื้อที่ส่งไปตรวจ ถ้าพบว่าตรงกับยาพุ่งเป้าชนิดไหน คุณหมอจะใช้ชนิดนั้นเลย ไม่ต้องหาวิธีการรักษาอื่นแล้ว ปรากฏว่าเมื่อไปตรวจแล้ว ของผมไม่ตรงกับยาพุ่งเป้าตัวใดเลย ขณะที่ผลของ PET Scan ระบุว่ามะเร็งของผมยังไม่ลาม ที่พบก็เพียงต่อมหมวกไตมีสีเข้มขึ้นหน่อย วิธีการรักษาจึงใช้การฉายแสง 33 ครั้ง ร่วมกับคีโม 6 ครั้ง กินเวลาประมาณเดือนครึ่งและจบคอร์ส

“เมื่อจบคอร์สแรก ตอนนั้นมีวิธีการรักษาใหม่เกิดขึ้น นั่นคือการใช้วิธีภูมิคุ้มกันบำบัด แต่ยาชนิดนี้มีค่าใช้จ่ายมากพอสมควร เนื่องจากเป็นยาชนิดใหม่ ผมจึงถามคุณหมอว่า ถ้าผมใช้ยาตัวนี้ อัตราการรอดชีวิตผมจะเพิ่มขึ้นเท่าไหร่ คุณหมอส่งรีพอร์ตมาให้ผมเพื่อประกอบการตัดสินใจ ผมคิดสระตะแล้วจึงตัดสินใจใช้ยาภูมิคุ้มกันบำบัดเพิ่มเติมจากการให้คีโมและฉายแสง โดยยาภูมิคุ้มกันบำบัดนี้ ผลที่ดีที่สุดคือไม่ควรเกิน 2 สัปดาห์หลังจากได้รับคีโมและฉายแสง แต่ผมไม่สามารถทำได้เพราะผลจากคีโมและฉายแสงทำให้ปอดอักเสบเป็นจุดขาวๆ ทั้งหมดเลย จึงต้องรอ 1 เดือนจึงไปเข้าการรักษาแบบภูมิคุ้มกันบำบัดได้ 

“ตอนนั้นอยู่มาได้ประมาณ 10 เดือน มะเร็งก็กลับมาใหม่ตรงที่ฉายแสงเดิม เป็นจุดเล็กๆ ขึ้นมา ผมไปทำ PET Scan ใหม่ว่าลามที่อื่นหรือไม่ เมื่อพบว่าไม่ลาม คุณหมอก็มาบอกว่าจะรักษาแบบย้อนกลับไปใหม่ นั่นคือจะผ่าตัดเอาทั้งกลีบปอดขวาด้านบนออกไปทั้งหมด หลังจากนั้นผ่านไปได้อีกราว 11 เดือน ก็พบว่ามะเร็งกลับมาใหม่อีก 2 ก้อนที่ปอดขวากลีบล่าง คุณหมอผ่าตัดให้ผมอีกครั้งและนำเจ้า 2 ก้อนนี้ไปตรวจว่าตรงกับยาพุ่งเป้าตัวไหนไหม จนพบว่ามียาพุ่งเป้าชนิดที่ตรงกับมะเร็งของผมพอดี จึงเริ่มกินตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ปี 2566 จนถึงตอนนี้ก็ประมาณ 12 เดือนแล้ว โดยปัจจุบันนี้ ผมรักษาด้วยการกินยาพุ่งเป้าอย่างเดียว และติดตามผลด้วยการทำ CT Scan ทุกๆ 4 เดือน นี่คือวิธีการรักษามะเร็งของผม บอกได้เลยว่าครบทุกอย่าง ตั้งแต่ผ่าตัด ฉายแสง ใช้เคมีบำบัด ยาภูมิคุ้มกันบำบัด และยาพุ่งเป้า จนถึงตอนนี้ ผมอยู่มาได้ 3 ปีกับ 8 เดือน นับตั้งแต่วันที่ทราบว่าเป็นมะเร็งครับ”

รู้โรค รู้รักษา วางแผนชีวิต ลงมือธรรม

“เอาจริงๆ ช่วงที่ยากที่สุดสำหรับผมคือเดือนแรกหลังจากได้รู้ว่าตัวเองเป็นมะเร็ง เพราะเป็นช่วงที่สับสนทางความคิดเป็นอย่างมาก ด้วยพื้นฐานที่มีนิสัยชอบวางแผน ชอบข้อมูล สิ่งที่ผมต้องการคือข้อมูลว่าผมเป็นอะไร ระยะไหน ผมจะอยู่ได้เท่าไหร่เพื่อช่วยในการวางแผน ซึ่งถ้าผมไม่รู้เลย ผมจะเครียด เพราะผมวางแผนไม่ถูก ผมเป็นมนุษย์เงินเดือน เป็นหัวหน้าครอบครัว มีคนที่ต้องดูแลและเป็นห่วง ดังนั้น 1 เดือนของการส่งตัวและตรวจเช็กแบบที่ไม่รู้ว่าตัวเองเป็นมะเร็งไหม ถ้าเป็นจะเป็นระยะไหน อยู่ได้ถึงเมื่อไหร่ ต้องรักษาอย่างไร เสียค่าใช้จ่ายแค่ไหน แล้วคำตอบที่แฝงมาด้วยความห่วงใยว่า จะรู้ไปทำไม เป็นก็รักษาได้ ทำให้ตอนนั้นผมเครียดมาก จริงๆ แล้วผมไม่กลัวตายนะ แต่สิ่งที่ผมต้องการคือข้อมูลเพื่อวางแผนชีวิตต่อไป เช่น การวางแผนทางการเงินเพื่อให้ครอบคลุมและคุ้มค่าที่สุด ถ้าผมจ่ายเงินไปจำนวนมากแต่อยู่ได้ 2 ปี หรือผมต้องเอาทรัพย์สินส่วนที่จะต้องเดือดร้อนถึงลูกและภรรยาผม ผมจะไม่ทำแบบนั้น ผมยอมเสียชีวิต จนกระทั่งเข้าการรักษาและรู้ว่าเป็นระยะเท่าไหร่ ผมไม่ถามหมออีกเลยเพราะเรามีข้อมูลและสามารถไปสืบค้นเพิ่มเองได้แล้ว 

“ด้วยโรคมะเร็งจะวัดอัตราการรอดชีวิตอยู่ที่ 5 ปี ระยะที่ผมเป็นพบว่าประมาณ 80% ของคนไข้กลุ่มนี้จะเสียชีวิตในช่วง 5 ปี และมี 20 คนเท่านั้นที่อยู่ถึง 5 ปี เพราะฉะนั้น ผมเลยคิดว่าตัวเองน่าจะอยู่กึ่งกลางระหว่าง 2 ความเป็นไปได้นี้ แต่จะคิดไว้ก่อนว่าเป็น 80% เพราะเป็นคนไข้เป็นส่วนใหญ่ พอคิดได้อย่างนั้น ผมจึงสบายใจมากขึ้นเยอะเพราะสามารถวางแผนชีวิตได้ว่าจะจัดการเรื่องต่างๆ อย่างไร รวมถึงเรื่องความรู้สึกตัวเองด้วย 

“ส่วนจุดยากหลังจากนั้นจะเป็นความทุกข์ที่มาจากผลจากการรักษาเป็นหลัก เพราะในทุกๆ การรักษาต้องยอมรับว่ามีผลข้างเคียงที่หนักพอสมควร ทั้งผ่าตัด ยาภูมิคุ้มกันบำบัด แม้กระทั่งตอนนี้จากการกินยาพุ่งเป้าก็มีผลเยอะแยะไปหมด การรับมือของผมตอนนี้คือจะพยายามไม่คิดมาก ดำเนินชีวิตเรียบง่ายที่สุด แต่ก่อนหลังจากทำงานเสร็จ ผมไม่เคยดูทีวีเลย ส่วนใหญ่จะอ่านหนังสือ ดูข่าวจากเฟสบุ๊ก ตอนนี้ ผมไปถามลูกว่าใน Netflix มีอะไรดูบ้าง เลยมีโอกาสได้ดูสารคดีเกี่ยวกับผู้คนในมุมต่างๆ ของโลก พอได้ดูเลยได้เห็นชีวิตผู้คนคนมากมายที่มีจุดยากลำบากเช่นกันและไม่ใช่ผมคนเดียวนะที่เจอกับอุปสรรค นั่นทำให้ผลกลับมาบทวนว่า แล้วอะไรในชีวิตที่ผมโชคดีบ้าง จนพบว่าผมยังมีหนทางที่จะดูแลตัวเองได้ดีอยู่ สามารถเข้าถึงการรักษาทุกอย่างได้นะ มีประกันสุขภาพ มีครอบครัวที่รัก มีทีมแพทย์ที่คอยดูแล นี่คือสิ่งที่หนึ่งที่ช่วยลดความเครียดลงได้

“อย่างที่บอกว่าผมชอบเข้าหาข้อมูล พอเรามีความรู้ เข้าใจข้อมูลที่ได้รับมา และรู้ว่าโรคของเราดำเนินมาจนถึงจุดไหนแล้ว ผมจึงสามารถคาดคะเนอนาคตชีวิตได้ว่าผมน่าจะมีอายุถึงเท่าไหร่ ผมจึงวางแผนชีวิตตัวเองจนถึงวันที่จะไม่อยู่บนโลกนี้แบบที่ไม่ทิ้งภาระให้ใคร พอหมดห่วงตรงนี้ เหมือนเป็นการปลดล็อกความกังวลไปได้อีกหนึ่งเปราะ 

“สุดท้ายคือเปลี่ยนวิธีคิดโดยมุ่งไปทางธรรม เข้าหาการปฏิบัติธรรมมากขึ้น ตอนนี้ความคิดของผมจึงอยู่ปัจจุบันมากขึ้นกว่าแต่ก่อน ไม่คิดนู่นนี่ ไม่คิดย้อนหลัง หรือตั้งคำถามกับสิ่งที่เกิดไปแล้ว แต่จะมองตอนนี้ อยู่อย่างนี้ได้ ให้ทุกข์น้อยลง ตัวผมเองไม่ใช่สุดยอดของผู้ปฏิบัตินะครับ แต่เป็นผู้ที่กำลังเรียนรู้และปฏิบัติอยู่ ผมเองก็เหมือนกับใครหลายๆ คนที่อยากจะตายดี ไม่เป็นภาระของคนอื่นมากนัก ทั้งเรื่องทางด้านการเงิน การดูแล ตอนนี้เลยคิดว่าถ้าเราเตรียมตัวไว้อย่างดี น่าจะทุกข์น้อย ไม่ลำบากคนอื่น และจากไปได้อย่างสงบ ผมจึงวางแผนทุกอย่างไว้อย่างดี ทั้งเรื่องการเงินที่ดูแล้วจะไม่มีปัญหาอะไร รู้ว่าตัวเองจะรักษาแค่ไหนถึงไม่เดือดร้อน เหลืออยู่เรื่องเดียวที่กำลังทำอยู่คือทำอย่างไรให้ก่อนตายไม่ทรมานมาก จึงมาศึกษาธรรมะที่ทำให้ทุกข์น้อยลง ปรับปรุงตัวเองเพื่อให้เข้ากับโรคได้ ผมเริ่มเรียนการเตรียมตัวตายอย่างมีสติอยู่ และผมหวังไว้ว่าจะทำให้เส้นทางที่จะไปสู่ปลายทางนั้นเรียบง่ายที่สุดครับ” 

ชีวิตใหม่ในโลกใบเดิม

“คุณแม่ผมเสียด้วยโรคมะเร็ง เพื่อนของพี่ก็เป็นมะเร็ง มุมมองต่อโรคมะเร็งคือเป็นแล้วต้องตาย และค่อนข้างจะตายแบบทรมาน คำถามแรกที่ผมถามหมอตอนรู้ว่าเป็นมะเร็ง คือคำถามที่ว่าผมจะอยู่ได้นานเท่าไหร่ เพราะเราฝังใจว่าจะต้องตายแบบทรมานแน่นอน หลังจากเป็นและเข้าสู่กระบวนการรักษา ไม่ว่าจะฉายแสงที่ไปโดนหลอดลมซึ่งส่งผลต่อการกินแบบที่ถ้ามีการไอขึ้นมา สิ่งที่กินเข้าไปจะออกมาหมด หรือการเจอเรื่องปอดอักเสบในช่วงเวลาที่โควิดรุนแรงแบบที่คนจะเข้าใจผิดเอาง่ายๆ ว่าผมติดโควิดอยู่ หรือการกินยาพุ่งเป้าในทุกวันนี้ซึ่งทำให้ทุกๆ 3 วัน ผมจะท้องเสียใหญ่ครั้งหนึ่ง ผลจากการรักษาต่างๆ รบกวนใจผมมาตลอด รวมตอนที่รู้แล้วว่ามะเร็งของผมจะไม่หายนะ ก็ทำให้ท้อใจอยู่บ้าง แต่ก็เป็นปัจจัยที่ทำให้ผมออกแบบชีวิตปัจจุบันจนถึงปลายทางที่จะไม่รบกวนตัวเองและไม่ทำให้คนอื่นต้องมาลำบากอย่างที่เล่าไป 

“หลังจากเป็นมะเร็ง การใช้ชีวิตของผมเปลี่ยนไป ผมเน้นในเรื่องการอยู่ที่ปัจจุบันมากขึ้น คิดถึงแต่เรื่องตัวเองมากขึ้นในแง่ที่ว่าอย่าไปยุ่ง อย่าไปคิดแทนคนอื่นมากนัก ทำให้ตัวเองทุกข์น้อยที่สุด ไม่ใช่ไม่ทุกข์เลยนะครับ แต่ทุกข์น้อยที่สุด เวลาทำงานก็จะมุ่งแต่กับงาน ผลสำเร็จจะเป็นอย่างไรเราไม่รู้ แต่เมื่อทำสิ่งไหนอยู่ ผมจะทำอย่างเต็มที่ เหมือนเวลาเราดูซีรีส์ เราจะดูได้ทั้งวันทั้งคืน แล้วในช่วงเวลานั้นคุณไม่ทุกข์นะ เพราะเราจดจ่อกับช่วงเวลานั้นแบบที่ไม่วอกแวกไปคิดเรื่องอื่น แต่ก่อนถ้าผมคุยกับใคร อาจจะมีโมเมนต์ที่คิดไปเรื่อย หรือมีคนโทรมาระหว่างนั้น จะรับดีไหม เป็นเรื่องอะไรนะ เรื่องด่วนรึเปล่า รวมถึงปัจจัยที่ควบคุมไม่ได้ เราจะต้องทำใจนะ ผมจะยึดคำที่พระท่านสอนว่า ‘สิ่งที่เข้ามา เรารับรู้ได้ทั้งหมด แต่อย่าไปรู้สึกกับมันทั้งหมด’

“ล่าสุดที่ผมเพิ่งประสบมาเมื่อตอนเดือนมกราคม 2567 ที่ผ่านมา ผมมีอาการไอออกมาเป็นเลือด 3 วันติด จึงตัดสินใจไปพบคุณหมอและต้องมารักษาในห้องไอซียูเลย คุณหมอส่งผมไป CT Scan เพื่อดูจุดเลือดออกว่าตรงไหน แต่ไม่ว่าต้นตอที่ทำให้เลือดออกคืออะไร คุณหมอจะทำการอุดเลือดเนื่องจากไม่เห็นเลือดรั่วบริเวณไหนเลย การรักษานี้จะใช้วิธีกึ่งวางยาสลบ คือผมต้องรับรู้ไปด้วย เพราะจะต้องนำหลอดสวนเหมือนกับสวนหัวใจเพื่อหาว่าตรงไหนรั่ว แล้วใช้กาวเข้าไปอุด ระหว่างทำผมเจ็บมาก ณ ตอนนั้นก็นึกขึ้นมาว่าเราเรียนธรรมะมาแล้วนี่ ที่พระท่านพยายามจะบอกว่า ‘เราห้ามความเจ็บไม่ได้ แต่เราทำตัวเป็นผู้มองได้ว่าเรากำลังเจ็บนะ แต่อย่าเอาใจไปอยู่กับความเจ็บนั้น’ ผมสู้ด้วยวิธีนี้ เอามือไปเกาข้างเตียง ตั้งสติ ซึ่งก็สู้ได้บ้าง ไม่ได้บ้าง แต่อย่างน้อยก็ดีใจว่ามีสติในการสู้ ตอนนั้นเริ่มมีกำลังใจแล้วว่า ตอนกำลังจะตายผมจะสู้แบบนี้แหละ

“การเป็นมะเร็งเปิดโลกอีกมุมหนึ่งให้ผม แต่ก่อนต้องยอมรับว่าผมใจร้อน ไม่ค่อยประนีประนอม พูดตรงๆ มะเร็งทำให้ผมเห็นแก่ตัวน้อยลง เริ่มหันมามองว่าอะไรคือสิ่งที่พอเหมาะพอควรกับตัวเอง ไม่สุดโต่งมาก นึกถึงใจคนอื่น ประกอบกับเราเป็นโรคนี้ คนรอบตัวทั้งหลายจึงปฏิบัติกับเราดีไปด้วย ความสัมพันธ์รอบตัวก็ดีขึ้นไปด้วย ความสุขที่ตอนนี้คิดและคาดหวังไว้คือเมื่อถึงระยะติดเตียงก่อนที่จะเสียชีวิตเมื่อไหร่ ผมจะทำให้เวลานั้นเป็นช่วงที่ดี ถ้าคนอื่นเห็นเราตายดี ผมคงจะมีความสุขมากๆ เลย” 

คู่มือออกแบบชีวิตรับมือกับมะเร็ง

“ข้อแนะนำของผมหลักๆ สำหรับคนที่ไม่ป่วยและเป็นมนุษย์เงินเดือน ประกันสุขภาพคือการลงทุนที่ดีที่สุด เพราะจะทำให้คุณลดปัญหาทั้งปวง แล้วคุณจะมีชีวิตที่ตัดปัจจัยในเรื่องของการรักษาและการเงินไปได้เลย ไม่เช่นนั้นแล้ว ในวันที่คุณป่วยแบบที่ไม่มีหลักประกันใดๆ นอกจากคุณจะติดห่วงเรื่องนี้แล้ว ครอบครัวของคุณอาจต้องล่มสลายเพื่อนำเงินทั้งหมดมาใช้ในการรักษา โรคอื่นผมไม่ทราบ แต่มะเร็งเป็นโรคเรื้อรังที่คุณต้องเข้าถึงการรักษาเพื่อจะมีชีวิตรอด ว่าง่ายๆ ถ้าคุณมีเงิน เงินจะช่วยยืดชีวิตคุณได้จากการเป็นมะเร็ง เพราะคุณสามารถเข้าถึงการรักษาและยาได้เร็ว แต่หากคุณไม่มี คุณต้องมาศึกษาในเรื่องสิทธิ์การรักษาให้ดี เช่น ประกันสังคม บัตรทอง การมีความรู้แต่เนิ่นๆ จะทำให้เมื่อเวลาฉุกเฉินคุณจะมีความรู้และสามารถจัดการอะไรไปได้ทีละขั้นตอน

“สำหรับผู้ป่วยมะเร็ง ผมขอพูดถึงมะเร็งระยะที่ 3 ขึ้นไปนะครับ เพราะในระยะที่ 1 หรือ 2 ในมะเร็งบางชนิดสามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่สำหรับมะเร็งปอดที่ผมเป็น ตั้งแต่ระยะที่ 3 ขึ้นไป ข้อเท็จจริงคือไม่มีทางรักษาให้หายขาดได้ แต่จะเป็นการรักษาไปตามอาการของโรคแบบที่จะอยู่ได้ไปเรื่อยๆ แล้วถ้าคุณยึดมั่นว่าคุณจะหายขาด คุณจะเครียด เพราะฉะนั้นยอมรับความจริงในระยะโรคที่เราเป็นอยู่และรักษาไปตามอาการ รวมถึงวิธีที่เหมาะสมกับเราในช่วงเวลานั้นตามคำแนะนำของแพทย์ สอง – ในเรื่องการรักษา คุณควรเลือกวิธีการรักษาอย่างใดอย่างหนึ่ง สำหรับผม ผมเลือกการรักษาแผนปัจจุบัน ดังนั้น ผมจะมุ่งกับแพทย์แผนปัจจุบันอย่างเดียว เพราะจะส่งผลให้การรักษามีประสิทธิภาพเต็มที่ เว้นแต่ว่าการรักษาที่คุณจะเลือกนั้นคือทางเลือกเดียวที่มีอยู่ สาม – คุณต้องกล้าถามคุณหมอ คุณเรียบเรียงไว้เลยว่าอยากถามอะไร นี่คือชีวิตของคุณ พอคุณมีความรู้ คุณจะไม่กลัวเพราะคุณรู้ว่าคุณเป็นอะไรและต้องทำอย่างไรต่อไป สุดท้ายคืออยู่กับปัจจุบัน ถ้าคุณสามารถฝึกได้ ลองหาวิธีในแบบของตัวเองว่าทำอย่างไรให้มีสติอยู่กับปัจจุบัน เพราะถ้าคุณอยู่กับปัจจุบัน คุณไม่มีเวลาไปห่วงกับอะไรมานัก ที่ผมพูดนี่ไม่ใช่ว่าผมอยู่กับปัจจุบันได้ตลอดหรอกนะ เผลอคิดนั่นนี่อยู่บ่อยๆ เพียงแต่พอนึกขึ้นได้ก็กลับมาอยู่กับสิ่งตรงหน้านี้ นี่คือคำแนะนำที่ผมจะให้ได้จากประสบการณ์ที่ผมเจอมาครับ”

เรื่อง: สุดาพร จิรานุกรสกุล
ภาพ: ศรัณย์ แสงน้ำเพชร

จนถึงตอนนี้ การเดินทางต่อสู้กับมะเร็งปอด (Squamous Cell Carcinoma) ระยะที่ 4 ของ โบ-อณัญญา อัศวเวทิณ ดำเนินมาเป็นเวลา 2 ปีกับอีก 7 เดือนแล้ว ถือเป็นสังเวียนการต่อสู้ที่ไม่ง่ายไม่ว่าจะกับใครก็ตาม เพราะชนิดของมะเร็งที่เธอเป็นอยู่ยังไม่มียารักษาให้หายขาด ในเวลานี้จึงทำได้เพียงประคองชีวิตอย่างดีที่สุดเท่าที่จะทำได้ บนเส้นทางการรักษาที่เปรียบเหมือนการว่ายน้ำท่ามกลางมหาสมุทรอันกว้างใหญ่ที่มีคลื่นลมและกระแสน้ำเชี่ยวกราก โบบอกกับเราว่า เธอได้พบความโชคดี เพราะได้เรียนรู้และเติบโตจากความทุกข์และความกลัว ขณะเดียวกันเธอได้รับความสุขและถูกโอบกอดด้วยความรักจากคนรอบข้างมากมาย ได้เจอเรื่องน่ายินดีและยินร้ายปะปนกันไป ได้สัมผัสกับชีวิตหลากสีสันไม่ใช่แค่ดำกับขาว เธอรู้ดีว่าชีวิตของตัวเองอาจไม่ยาวนานเท่ากับอายุขัยเฉลี่ยของคนทั่วไป นั่นจึงทำให้ผู้หญิงแข็งแกร่งคนนี้ใช้เวลาทุกนาทีที่มีอยู่อย่างมีความสุขและรู้คุณค่าที่สุดกับทั้งตัวเธอเอง คนที่เธอรัก รวมถึงเพื่อนร่วมโรคที่เธอพร้อมเป็นกำลังใจให้พวกเขาเสมอ 

มะเร็งปอด ชนิด Squamous Cell Carcinoma 

“ย้อนกลับไปเมื่อปลายปี 2020 โบไปเที่ยวต่างจังหวัดกับเพื่อนเป็นปกติ หลังจากช่วงเวลานั้น โบเริ่มมีอาการไอเหมือนเป็นหวัด ซึ่งใกล้กับช่วงที่โควิดกำลังจะระบาดพอดี ตอนแรกคิดว่า…หรือเราจะเป็นโควิดนะ เลยไปหาหมอ 2-3 ครั้ง ได้ยาแก้หวัดมากิน แต่ยังไม่ดีขึ้นและยังไออยู่อย่างนั้น 2-3 เดือน ช่วงนั้นโบเรียนเพิ่มเติมเพื่อมาช่วยงานที่บ้าน ซึ่งการเรียนค่อนข้างหนัก เลยไม่ได้ไปแอดมิดเพื่อรักษาอย่างจริงจัง ไปแค่คลินิกเพื่อรับยา จนจบคอร์สเรียน เลยตัดสินใจไปโรงพยาบาลเพื่อตรวจอย่างละเอียด ทั้งสแกน เอ๊กซเรย์ และพบว่ามีก้อนที่ปอด 

“ตอนที่เจอ โบอายุ 25 ย่าง 26 คุณหมอดูแนวโน้มว่าวัยประมาณนี้ไม่น่าจะมีความเสี่ยงจะเป็นมะเร็งปอด เพราะมะเร็งชนิดนี้มักพบในผู้ชาย ผู้สูงอายุทั้งชายและหญิง และสัมพันธ์ไปกับการสูบบุหรี่ ซึ่งโบไม่ได้เข้าข่ายกลุ่มเสี่ยงและไม่มีพฤติกรรมเสี่ยง แม้ว่าลักษณะก้อนมีความเป็นไปได้ที่จะเป็นมะเร็งปอดอยู่ 80-90% แต่คุณหมอยังแบ่งใจว่าอาจจะเป็นวัณโรคหรือปอดอักเสบก็ได้นะ จนได้ส่องกล้องเจาะชิ้นเนื้อเพื่อนำไปตรวจ แต่กว่าจะพบว่าเป็นมะเร็งโบต้องผ่านการตรวจที่ซับซ้อนพอสมควร ต้องพบหมอเฉพาะทางหลายแผนก ทั้งคุณหมอโรคทางเดินหายใจ การปรึกษากับศัลยแพทย์ทรวงอกที่แนะนำให้ผ่าออกเพราะก้อนมีขนาดใหญ่ และยากไปอีกตรงที่ก้อนเนื้ออยู่ติดกับหัวใจ กระบวนการผ่าตัดของโบกินเวลา 15 วันในโรงพยาบาล ผ่าตัดอยู่ 5 ครั้ง โดยคุณหมอพยายามจะรักษาชิ้นเนื้อปอดของเราให้ได้มากที่สุด และพยายามจะตัดแค่ก้อนออกไป ระหว่างที่ผ่าปอดปีกบนด้านซ้ายเพื่อนำก้อนออกก็พบว่าปอดปีกล่างซ้ายของโบแฟบ จึงต้องเข้าห้องผ่าตัดอีกรอบและจำเป็นต้องผ่าปอดปีกซ้ายออกทั้งหมดเลย ทำให้โบเหลือปอดเพียง 1 ข้าง และยังมีผ่าตัดเล็กด้วยการส่องกล้องอีก 3 รอบ เป็นการผ่าตัดที่ค่อนข้างหนักเลยทีเดียว 

“ด้วยคุณหมออยากรู้ถึงต้นตอจริงๆ ว่ามาจากอะไร เพราะอย่างที่บอกว่าชนิดมะเร็งที่โบเป็นมักเกิดกับคนแก่ โอกาสที่จะเกิดกับคนวัยโบที่เป็นผู้หญิง แถมไม่สูบบุหรี่ด้วยค่อนข้างน้อย คุณหมอเลยใช้เวลาและเอาชิ้นเนื้อส่งไปตรวจที่อเมริกา แต่สุดท้ายก็ไม่ทราบสาเหตุ ซึ่งระหว่างรอ มะเร็งของโบลามไปประมาณ 4-5 จุดในร่างกาย ทั้งไต หลอดลม เนื้อเยื้อหุ้มปอด และต่อมน้ำเหลือง ระยะของโรคจึงกลายเป็นระยะ 4 นั่นคือระยะแพร่กระจาย เลยต้องให้คีโม 

“โบเปลี่ยนยามาหลายตัว จากคีโมชนิดแรกที่แพ้ มาเป็นคีโมตัวที่สอง มาเป็นตัวภูมิคุ้มกันบำบัด เชื้อยังมะเร็งลามเยอะ คุณหมอเลยเปลี่ยนมาให้ฉายแสงควบคู่กับทานยาคีโม ซึ่งตอบสนองค่อนข้างดี โบสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้เหมือนคนปกติ คุมโรคอยู่ประมาณเกือบ 1 ปี จนกระทั่งปัจจุบันมีอาการดื้อยาเลยได้เปลี่ยนมาทดลองการรักษามะเร็งด้วยการใช้ยามุ่งเป้า (Targeted Therapy) ควบคู่ไปกับการฉายแสง สำหรับยามุ่งเป้าที่โบกำลังทดลองชื่อ Afatinib ซึ่งต้องรอดูผลว่าจะตอบสนองกับยาตัวนี้กี่เปอร์เซ็นต์ เพราะยาตัวนี้มักจะตอบสนองดีกับยีนส์ที่มีการกลายพันธุ์หรือมะเร็งปอดชนิด Adenocarcinoma แต่โบยังมีความหวังและเป้าหมายในการตื่นมาใช้ชีวิตเสมอนะคะ ยิ่งถ้ามีคนที่พร้อมเดินไปกับเรา ทั้งครอบครัวและคุณหมอที่ยังสู้และพยายามหาเส้นทางใหม่ๆ ให้ โบก็จะยังเดินหน้าสู้ต่อไปเหมือนกันค่ะ” 

จังหวะชีวิตที่ช้าลง

“เอาจริงๆ ตอนที่ป่วยแรกๆ โบไม่กลัวเลยนะคะ เพราะตอนนั้นเราไม่รู้อะไรเกี่ยวกับตัวโรคมากนัก คิดว่าเดี๋ยวก็คงหาย ไม่เป็นไรหรอก แต่พอเริ่มรู้จักตัวโรคมากขึ้น คุณหมอค่อยๆ หยอดข้อมูลเราในทุกๆ ครั้งที่เจอกันว่าโรคเราไม่มีทางหาย ต้องอยู่กับตัวเราไปตลอดนะ ยิ่งตอนนี้ระยะที่ 4 ด้วย เวลาที่อยู่บนโลกนี้อาจจะไม่ยาวนานนัก ตอนนั้นแหละค่ะที่ทำให้เราเริ่มกลัว แล้วมาเจออาการแพ้คีโมในครั้งที่ 2 แบบที่โบช็อกไปเลย ซึ่งเราไม่เคยเจอเหตุการณ์แบบนี้มาก่อนกับชีวิตที่คาบเกี่ยวอยู่บนเส้นของความเป็นและความตาย ครั้งนั้นทำให้โบกลัวการให้คีโมมาตลอด กว่าจะยอมรับและปรับตัวที่จะอยู่กับโรคและการรักษาได้ก็ใช้เวลาเป็นปี 

“แต่พอได้รักษาและได้รู้จักมะเร็งผ่านความกลัว ผ่านเหตุการณ์อะไรต่างๆ มามากมาย ก็ทำให้โบรู้สึกว่าถึงแม้ว่าเราจะเป็นโรคร้าย แต่เรายังสามารถใช้ชีวิตอยู่กับโรคและใช้ชีวิตได้ตามปกติได้นะ สามารถที่จะไม่เครียดและไม่กังวลกับมันมากเกินไปได้ ยิ่งปัจจุบันที่มียาและวิวัฒนาการทางการแพทย์ที่ไปได้เร็ว โบได้ลองยาใหม่ๆ เยอะมาก ทุกครั้งที่กลับไปโรงพยาบาล โบเห็นวิวัฒนาการแทบทุกครั้ง ซึ่งเป็นความหวังสำหรับผู้ป่วยมะเร็งมากกว่าสมัยก่อนมากเลย

“ส่วนการใช้ชีวิตก่อนและหลังการเป็นมะเร็ง โบเปลี่ยนแปลงไปเยอะ แต่ก่อนโบเป็นคนที่คิดมาก ทุกอย่างจะเป็นพลังงานเชิงลบ ชอบกดดันตัวเอง เครียดกับเรื่องงาน อยากประสบความสำเร็จไว ไม่ชอบพัก ไม่ชอบนอน โบรู้สึกว่าการนอนทำให้เสียเวลา โบแค่นอนวันละ 3-4 ชั่วโมงเอง แล้วใช้ชีวิตอย่างนั้นมาเรื่อยๆ ตั้งแต่เรียนจบ แต่ตอนนี้โบใช้ชีวิตด้วยความผ่อนคลายขึ้นมาก ใช้ชีวิตเหมือนคนวัยเกษียณแบบนั้นเลยค่ะ แล้วเป้าหมายในชีวิตตอนนี้ โบไม่ได้ต้องการจะมีเงินเป็นสิบล้าน มีบ้านหลังใหญ่มีอะไรขนาดนั้นแล้ว ขอแค่ตื่นมามีชีวิตอยู่และมีชีวิตที่มีความสุขในแบบของตัวเองก็เพียงพอแล้วค่ะ” 

เบาใจเพราะรู้จักวาง

ในวัย 28 ปี โบยังคงสดใสอยู่เสมอ ปัจจุบัน นอกจากการช่วยธุรกิจครอบครัวที่เป็นบริษัทอินทีเรียและขายกระเบื้องยาง เธอยังเปิดเพจ Messy Bo ใน facebook และช่องทางโซเชียลอีกมากมาย เช่น Tiktok, IG, Lemon8 โดยใช้ชื่อ username ว่า boanunya เพื่อเป็นแบ่งปันประสบการณ์ชีวิตและเป็นพื้นที่พักใจให้กับผู้ป่วย พร้อมๆ ไปกับการใช้เวลาว่างกับกิจกรรมต่างๆ ที่เธอรัก

“โบทำกิจกรรมเยอะมาก การท่องเที่ยวยังเป็นหนึ่งในสิ่งที่ชอบอยู่ แต่ก่อนเราจะเที่ยวแบบลุยๆ หน่อย ปัจจุบัน โบเที่ยวแบบสบายๆ เพื่อให้ไม่รบกวนร่างกายมากเกินไป นอกจากนี้ก็จะทำกิจกรรมที่ทำให้สบายใจ เช่น ไปเวิร์กช็อปงานศิลปะต่างๆ เมื่อก่อนโบไม่ค่อยอ่านหนังสือเท่าไหร่ แต่ตอนนี้กลับอ่านหนังสือที่ให้พลังบวกมากขึ้น โบยังไปโบสถ์ทุกสัปดาห์เพราะโบนับถือคาทอลิก ขณะเดียวกัน ก็มีโอกาสได้ฝึกนั่งสมาธิโดยเปิดยูทูปแล้วปฏิบัติตามอยู่ที่บ้านด้วย ทุกครั้งที่เริ่มทุกข์ เริ่มฟุ้งซ่านจากความคิดตัวเอง การนั่งสมาธิทำให้สามารถดึงสติของตัวเองขึ้นมาได้ พอคิดว่าเหตุของทุกข์คืออะไร เราแก้ปัญหาได้ไหม ถ้าแก้ได้โบจะแก้ แต่ถ้าแก้ไม่ได้โบจะใช้สูตรช่างมันและเปลี่ยนไปทำกิจกรรมอื่นๆ ที่อยากทำแทน

“นอกจากนี้ ทุกๆ วัน โบจะดีท็อกซ์ความคิดตัวเอง โดยจดลงสมุดว่าวันนี้เรารู้สึกอย่างไรบ้าง มีความสุข มีความทุกข์ เจอปัญหาอะไร แล้วสรุปจากข้อความที่เขียนทั้งหมดด้วยเหตุและผลว่า เหตุที่ทำให้เกิดทุกข์มาจากอะไร ผลคืออะไร พอได้ทบทวนตัวเอง ทำให้โบเห็นสาเหตุและผลที่เกิดขึ้นชัดเจน เหมือนเราได้ถอยหลังมามองภาพกว้างกับสิ่งที่เราเผชิญอยู่ อะไรที่จัดการได้จะจัดการ อะไรที่เหนือการควบคุมก็จะไม่จมอยู่กับทุกข์นั้น โบมองตัวเองว่าเราเป็นมนุษย์คนหนึ่งที่จะพบทั้งความสุขและทุกข์เป็นปกติ เราเป็นมะเร็งก็จริง แต่เราแก้ปัญหาได้หนิ ถึงมะเร็งจะยังอยู่ แต่เราอยู่ด้วยกันได้นะ” 

กำลังใจจากฉันสู่เธอ

“อย่างที่บอกว่าการรักษาของโบทั้งยากและซับซ้อน ซึ่งสิ่งที่ทำให้อยู่กับโรคและการรักษาได้จริงๆ คือกำลังใจจากคนรอบข้าง ตั้งแต่ครอบครัว สามี เพื่อนๆ รวมทั้งทีมแพทย์ที่ดูแลโบมาตลอด โบซาบซึ้งกับความทุ่มเท ใส่ใจ ไม่เคยทิ้งเราไปไหน พร้อมจะสู้ไปกับทุกปัญหาของเรา อยู่กับเราในวันที่มีความสุข โบเห็นพวกเขาอยู่ตรงนี้เสมอโดยไม่ได้หวังอะไรตอบแทน โบรู้สึกว่าตัวเองเป็นคนโชคดีมากคนหนึ่ง สิ่งที่อยากตอบแทน คือการไม่ทำให้พวกเขาเครียดไปกว่านี้ ไม่จำเป็นต้องมากังวลถึงอนาคตว่าพรุ่งนี้ฉันจะตายนะ โบจะไม่ทำให้เขาทุกข์ และโบอยากจะบอกตัวเองเราว่าเธอสุดยอดมาก เก่งมากๆ เลย ไม่รู้ว่าจะมีใครเก่งได้ขนาดนี้แล้ว โบชมตัวเองทุกวัน เธอเก่ง เธอสวย ถ้าตรงไหนที่ยังไม่ดี ที่เป็นข้อเสียของตัวเอง โบจะให้อภัยตัวเองได้ไวขึ้นค่ะ

“โบเป็นคนคนหนึ่งที่มีความท้อเหมือนทุกๆ คน แต่โบชอบพูดกับตัวเองว่าท้อเป็นผลไม้ที่มีทั้งรสเปรี้ยวและหวาน ชีวิตเราเกิดมาก็เป็นแบบนั้น มีหลายรสชาติให้ได้ซึมซับ เรียนรู้ และเข้าใจอยู่ทุกวัน เราท้อได้นะคะ ไม่ใช่เรื่องผิดอะไรเลย แต่โบอยากบอกทุกคนว่าอย่าเพิ่งหมดหวัง อย่าคิดล่วงหน้าไปไกลจนลดทอนกำลังใจตัวเอง ไม่มีมนุษย์คนไหนในโลกที่จะเจอแต่ความสุข เช่นเดียวกัน ไม่มีใครเลยที่จะเจอแต่ความทุกข์ ดังนั้น โบอยากให้ทุกคนสู้เต็มที่ในขีดความสามารถที่ทำได้ อย่ากดดันตัวเองจนเกินไป และขอให้ใช้ชีวิตอย่างคุ้มค่ากับเวลาที่มีอยู่ ใช้ชีวิตให้มีความสุขในแบบของเรา และทุกคนจะมีโบเป็นคนหนึ่งที่จะอยู่เป็นกำลังใจให้ตรงนี้เสมอค่ะ” 

เรื่อง: สุดาพร จิรานุกรสกุล
ภาพ: ศรัณย์ แสงน้ำเพชร
ภาพเพิ่มเติม: www.facebook.com/messyy.bo  
IG, Tiktok, Lemon8: boanunya

ปอย-ปาลิดา คุ้มสุวรรณ์ คือนักกายภาพบำบัดปฏิบติการ โรงพยาบาลชุมชนแห่งหนึ่งในจังหวัดนครสวรรค์ ย้อนกลับไปเมื่อ 7 ปีก่อน เธอคือเด็กสาววัย 25 ที่กำลังไปได้สวยกับงานที่เธอรักและสนุกกับการใช้ชีวิต กระทั่งพบก้อนเนื้อบริเวณเหนือเข่าขวา แต่เพราะไม่มีอาการอื่นๆ บ่งชี้ เธอแข็งแรงดี จึงคิดว่าคงเพราะการออกกำลังกาย ไม่ได้มองถึงโรคมะเร็งแม้แต่น้อย วิธีการรักษาในเวลานั้นจึงเป็นแนวทางของนักกายภาพบำบัด ทว่าก้อนเนื้อนั้นไม่เล็กลง หลังจากตัดสินใจไปตรวจอย่างละเอียด เธอพบว่าตัวเองเป็นมะเร็งกระดูก วิธีการรักษาของเธอคือการผ่าตัดเปลี่ยนต้นขาและเข่าเป็นไทเทเนียม ซึ่งระหว่างทางของการรักษาได้เกิดการติดเชื้อบริเวณเหล็ก ปอยจึงต้องเข้ารับการผ่าตัดถึง 9 ครั้ง ซึ่งไม่มีครั้งไหนง่ายสำหรับเธอ พร้อมๆ กับการต้องเผชิญภาวะซึมเศร้าที่เกิดขึ้นจากการป่วย จากคนที่ไม่อยากแม้แต่เอ่ยคำว่า ‘มะเร็ง’ ความคิดและความรู้สึกของปอยเปลี่ยนไปเพราะความรักของครอบครัว สามี เพื่อนๆ ทีมแพทย์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งความรักที่เธอมีต่อตัวเองที่ทำให้เธอกลับมาสู้อีกครั้ง แถมยังตั้งใจมาบอกเล่าเรื่องราวชีวิตที่ผ่านมา ให้คำปรึกษา สร้างแรงบันดาลใจ และส่งกำลังใจให้กับผู้ป่วย เราจึงขอพาทุกคนมาทำความรู้จักผู้หญิงแกร่งที่ชื่อปอยคนนี้ผ่านบทสัมภาษณ์ฉบับนี้กัน

ฮาวทูสู้มะเร็ง

“เอาจริงๆ ตอนนั้นปอยแข็งแรงมากเลยนะคะ เพราะเราออกกำลังกายสม่ำเสมอ พอเจอก้อนที่หัวเข่าขวาเลยไม่คิดว่าจะเป็นมะเร็ง การรักษาในช่วงแรกจึงเป็นการใช้เครื่องมือทางกายภาพบัดบัด เช่น อัลตร้าซาวด์ เครื่องอบความร้อนคลื่นสั้น (Short Wave Diathermy) เครื่องกระตุ้นไฟฟ้า (Electrical Therapy) และ การประคบร้อน (Hot Pack) มารักษาที่ก้อนนั้น ทำทุกทางเพื่อให้ก้อนยุบลง ช่วงแรกก้อนดูเหมือนจะยุบลง โดยปอยให้เพื่อนที่เป็นแพทย์แผนไทยช่วยตรวจและให้ผู้ช่วยแพทย์แผนไทยนวดให้ด้วย แต่ผ่านไปไม่เกินเดือน เพื่อนแพทย์แผนไทยสังเกตเห็นว่าเหมือนก้อนไม่ยุบลง ปอยตัดสินใจไปพบคุณหมอในโรงพยาบาลที่ปอยทำงานอยู่ พอเห็นฟิล์ม ปอยคิดในใจว่าแจ็กพอตแล้ว”

หลังจากเข้าสู่กระบวนการตรวจอย่างละเอียด เธอพบว่าเป็นมะเร็งกระดูก แต่เชื้อมะเร็งยังไม่แพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่นๆ การรักษาจึงเป็นการผ่าตัดขาข้างขวาเพื่อใส่ไทเทเนียมแทนกระดูกตั้งแต่ขาส่วนบน (Femur) จนถึงหัวเข่า (Knee Joint) ในวันที่ 16 มกราคม 2560 แต่กว่าการรักษาจะมีบทสรุปอย่างที่เล่ามา การประเมินครั้งแรกของแพทย์ในโรงพยาบาลประจำจังหวัดเพื่อรักษามะเร็งกระดูกที่ต้องตัดขาก็ทำให้เธอจิตตกอยู่ไม่น้อย โชคยังดีที่แพทย์ยังส่งตัวปอยไปรักษาที่โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า เพื่อประเมินทางเลือกของการรักษาแบบอื่นๆ และสุดท้ายเธอไม่โดนตัดขาเหมือนที่กล่าวมาข้างต้น

“ทางบ้านปอยก็ช็อกเหมือนกันโดยเฉพาะคุณแม่ คุณยาย และคุณพ่อ ซึ่งครอบครัวปอยเป็นครอบครัวข้าราชการที่ไม่ได้ร่ำรวยอะไร แต่คุณพ่อให้กำลังใจมาตั้งแต่ต้นว่า “ถ้าจำเป็นต้องตัดขาก็ไม่เป็นไร กลับมาดูแลกิจการไร่ของที่บ้านเราได้นะลูก” ส่วนแฟนปอย (ตอนนั้นยังไม่ได้แต่งงาน) เขาเองก็ช็อกมากเช่นกันและไม่ได้ทิ้งปอยไปไหน แต่ตัวปอยเองยังทำใจไม่ได้ เลยไม่ยอมและลองคุยกับคุณหมอเพื่อมองหาทางเลือกอื่นๆ ที่ไม่ต้องตัดขา จนท้ายที่สุดจึงมารักษาที่โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า นอกจากนี้ จากการตรวจวินิจฉัยครั้งแรกโดยการตัดชิ้นเนื้อไปตรวจ ค่ามะเร็งของปอยมีระดับ low grade จึงไม่ต้องให้คีโมและใช้การผ่าตัดอย่างเดียว แต่ปรากฏว่าหลังผ่าตัด เกรดของมะเร็งกลายเป็น high grade ปอยจึงต้องให้คีโม 5 ครั้ง แต่เพราะได้รับผลกระทบอย่างหนัก พอให้ถึงครั้งที่ 4 คุณหมออีกท่านบอกว่าครบโดสแล้ว ปอยเลยขอคุณหมอทำคีโม 4 ครั้ง เพราะไม่อยากทรมานแล้ว ซึ่งคุณหมอเจ้าของไข้ถามปอยว่า ถ้าไม่ให้ครั้งที่ 5 แล้วมะเร็งกลับมาอีก คุณจะไม่เสียใจใช่ไหม ตอนนั้นปอยมุ่งมั่นมากว่าไม่เสียใจ แต่นั่นคือสิ่งที่ผิดพลาดเพราะปอยควรจะรับคีโม่เนื่องจากจะครอบคลุมมะเร็งได้มากกว่า”

ทุกอย่างดำเนินไปเป็นปกติ จน 2 ปีหลังจากนั้น เธอขับรถมอเตอร์ไซค์จากบ้านพักในโรงพยาบาลเพื่อจะมาที่แผนกกายภาพบำบัดในช่วงหมดเวลาพักเที่ยง จังหวะรถเอียงเธอใช้ขาขวาไปยันไว้ ขาเธอบิดและรู้สึกเจ็บ และช่วงบ่ายเธอดูแลคนไข้ตามปกติ เวลานั้นปอยปวดเข่าแต่ยังพอทนไหวและเลิกงานกลับบ้านพักตามปกติ แต่ในช่วงดึกของคืนนั้นเอง เธอไข้ขึ้นสูง เข่าบวมแดงจนขยับไม่ได้ ปอยทนความเจ็บปวดนั้นอยู่ 5 วันเต็ม จนตัดสินใจไปโรงพยาบาลและพบว่าติดเชื้ออย่างรุนแรง

“ครั้งนั้นเป็นการติดเชื้อครั้งแรกและหนักหน่วงมาก คุณหมอตัดสินใจผ่าตัดคืนนั้นเลยเพื่อล้างแผลข้างในขาทั้งหมด ถึงปอยจะอยู่สายสุขภาพก็จริง แต่เราทำงานในเชิงฟื้นฟู รักษาอาการปวด เราไม่ทราบเลยว่าคนที่ติดเชื้อต้องนอนโรงพยาบาลนาน 6 สัปดาห์ พอหายจากครั้งแรก ปอยพบว่าความยากในการรักษาของปอยคือเรื่องของการติดเชื้อ และการติดเชื้อครั้งที่ 2 และ 3 ก็ตามมา ปอยยังกำลังใจดีอยู่ถึงแม้ร่างกายจะไม่ไหวแล้วก็ตาม ยิ่งพอมาติดเชื้อครั้งหลังๆ เริ่มมีความยากมากขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งแม้จะล้างแผลข้างในเหล็กสะอาดแค่ไหน แต่ในความเป็นจริงเชื้อโรคนั้นยังไม่หมดไปและรอวันที่จะติดเชื้อใหม่อยู่เรื่อยๆ ทางอาจารย์แพทย์ท่านเลยตัดสินใจเอาเหล็กออกในครั้งที่ 4 ใส่ซีเมนต์ไว้ที่ขาและดามเฝือกรอค่าการติดเชื้อของร่างกายลดลงเป็นปกติ ครั้งที่ 5 เป็นการผ่าตัดเพื่อใส่ไทเทเนียมอันใหม่ โดยใส่ตั้งแต่ต้นขา (Femur) จนถึงเกือบๆ ข้อเท้า (Tibia) ซึ่งการผ่าตัดในครั้งนี้มีการย้ายกล้ามเนื้อน่องขวา (Muscle Flab) มาปิดบริเวณเข่าเพราะจากการผ่าตัดหลายๆ ครั้งที่ผ่านมาทำให้เกิดพังผืดบริเวณเข่าจนไม่สามารถเย็บปิดได้และเหล็กก็มีขนาดใหญ่ด้วย คุณหมอจึงทำ Skin Graft (การย้ายผิวหนังไปปลูกถ่ายบริเวณอื่น) ไปปิดแทนที่ที่ตัดน่องมา เป็นการรักษาที่ไม่เคยมีความเจ็บปวดใดจะมากกว่านี้อีกแล้ว หลังจากพักจนอาการดีขึ้น ปอยกลับมาทำงานได้ 3 อาทิตย์ ก็พบว่าติดเชื้ออีกครั้ง ซึ่งครั้งนี้ภายในเดือนครึ่งปอยโดนผ่าไปอีก 3 ครั้ง เพื่อเข้าไปล้างเหล็กจากการติดเชื้อ ก่อนออกจากโรงพยาบาลพบว่าแผลที่ผ่าตัดไม่ติด จึงส่งไปให้ทางทีม Advance Wound Care ของโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้าเป็นผู้ดูแล อาจารย์หมอท่านให้ปอยเข้าเครื่องไฮเปอร์แบริก (Hyperbaric Oxygen Therapy: HBO) เพื่ออัดออกซิเจนแรงดันสูงเข้าไปในเซลล์ ทำให้เนื้อเยื่อในตัวเราทำงานได้ดีขึ้น รักษาแผล ฟื้นฟูเซลล์เม็ดเลือดขาว ลดการอักเสบ และทำให้แผลเล็กลง แต่ก่อนจะถึงวันนัดเพื่อเข้าอุโมงค์ออกซิเจน ระหว่างนั้นปอยขาหักแบบทราบได้ทันทีโดยไม่ต้องเอกซเรย์ ปอยทนรอวันหมอนัดเพื่อที่จะเข้าไปนอนโรงพยาบาลทีเดียว พอถึงวันนัดอาจารย์ท่านทราบเรื่องจึงผ่าตัดดามส่วนหักก่อนแล้วจึงเข้าอุโมงค์ออกซิเจนต่อ เป็นการรักษาที่ต่อเนื่องและมีอะไรให้เราได้ตื่นเต้นอยู่ตลอด”

สู้…และสู้เท่านั้น

ในวันที่เราได้พูดคุยกับเธอ (20 มกราคม 2566) รุ่งขึ้นเธอต้องเข้ารับการผ่าตัดเพื่อซ่อมแซมกระดูกที่หัก ซึ่งเป็นครั้งที่ 9 ของเธอ เคสของปอยจึงถือว่าเป็นการรักษาที่หนักหน่วง แต่อย่างที่บอก เธอสู้เสมอ เราจึงถามต่อว่าแล้วเธอผ่านความยากตรงนั้นมาได้อย่างไร

“ตอนที่ป่วย ปอยสู้ทุกครั้ง ทำทุกอย่างเต็มที่ ช่วงผ่าตัดครั้งแรกๆ กำลังใจปอยดีมาก รวมถึงร่างกายเราแข็งแรงเลยฟื้นตัวได้ไว แต่พอมารอบหลังๆ ผ่าตัดเสร็จไปทำงานได้ไม่เท่าไหร่ก็ต้องกลับมาโรงพยาบาลอีก ปอยเหมือนต้องกลับไปนับหนึ่งใหม่ จากปกติที่ปอยชอบไปทำงาน เพราะได้เจอคนคนไข้ เพราะเป็นห่วงคนไข้เนื่องจากคนไข้ชุมชนที่ปอยไปเยี่ยมตามบ้าน พวกเขาไม่ได้มีเงินพอที่จะมาถึงโรงพยาบาล พอปอยไม่ได้ทำงานก็รู้สึกแย่ ขณะที่การรักษาที่ต้องทำอย่างต่อเนื่องไม่ได้จบแค่ครั้งเดียว เลยยิ่งทำให้เครียดจนไม่อยากทำงาน ไม่อยากไปเจอใคร ปอยโทษตัวเองจนไม่อยากมีชีวิตอยู่แล้ว เพราะคิดว่าทำให้พ่อ แม่ และสามีต้องมาลำบาก พอมีความรู้สึกแบบนี้เกิดขึ้น คุณหมอเลยส่งพบจิตแพทย์ ปรากฏว่าปอยมีภาวะซึมเศร้าซ่อนอยู่โดยที่เราไม่รู้ตัว หลังจากรับยา ปอยดีขึ้น โดยมีคนรอบข้างคอยให้กำลังใจ และมีเพื่อนที่ปอยคุยกับเขาได้ทุกอย่างอยู่เคียงข้าง ในจุดดำๆ ที่ปอยเจอยังมีจุดขาวซ่อนอยู่ นั่นคือความรักของพวกเขา ซึ่งทำให้ปอยกลับมาฮึดอีกครั้งว่ายังตายไม่ได้ เราจะต้องมีชีวิตอยู่เพื่อพวกเขา อีกบุคคลสำคัญที่เป็นคนที่ดึงปอยกลับมาได้จริงๆ คือจิตแพทย์ คุณหมอบอกกับปอยว่า เราไม่ใช่คนผิด ไม่มีใครอยากให้เกิด ถ้าสมมติพ่อแม่ไม่สบาย ปอยพร้อมจะทุ่มเทเหมือนที่เขาทุ่มเทให้ไหม ปอยตอบได้โดยไม่ลังเลเลยว่าทำแน่ จุดนี้เลยทำให้กลับมาย้อนคิดได้ว่านี่คือสิ่งที่เราลืมไป สามีพูดแบบเดียวกับปอยทุกวัน ใจความเดียวกันเลย แต่ตอนนั้นปอยคิดไม่ได้ จะมีคำบางคำที่จิตแพทย์สามารถดึงตัวเราออกมาได้ ปอยเลยอยากให้คนที่ท้อหรือไม่สบายใจไปพบจิตแพทย์ ไม่จำเป็นต้องรอจนเราเครียดขั้นสุด เพราะอย่างน้อยๆ คุณหมอสามารถทำให้เราเห็นมุมมุมหนึ่งที่อาจยังมองไม่เห็นว่ามีทางออก และบางทีความเครียดความกังวลนั้นไม่ได้มาจากตัวเรา แต่เป็นสารสื่อประสาทในร่างกายเราที่ไม่สมดุลด้วย”

ขอบคุณเธอ ขอบคุณฉัน และมุมมองที่เปลี่ยนไป

“ปอยอยากขอบคุณครอบครัวที่เชื่อมั่นในตัวปอย ที่ยอมเสียสละเวลาและเงินมาเป็นค่าใช้จ่ายในการดูแลปอย การผ่าตัดใส่เหล็กครั้งแรกปอยจ่ายค่าเหล็กไปประมาณ 4 แสน และการผ่าตัดใส่เหล็กอันใหม่จ่ายอีกประมาณ 8 แสนบาท ไม่รวมค่าแอดมิดแต่ล่ะครั้ง ค่าเดินทางและหลายๆ อย่าง แทนที่จะได้ไปซื้ออะไรต่างๆ ที่พวกเขาอยากได้ แต่กลับต้องมาลงที่ลูก พ่อพูดกับปอยว่า “ไม่ว่าลูกจะเป็นอย่างไร พ่อขอแค่ให้ลูกมีชีวิตอยู่” ขอบคุณแม่และคุณยายที่รักและดูแลปอยอย่างดี ขอบคุณสามีที่ไม่เคยทิ้งปอยไปไหน รวมทั้งครอบครัวสามีด้วยที่ทุกคนดีกับเรามากๆ ขอบคุณผู้อำนวยการและหัวหน้าที่เข้าใจและช่วยเหลือในเรื่องงาน แพทย์และพยาบาลที่เมตตาปอย ขอบคุณอาจารย์แพทย์และพยาบาลที่โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้าที่ดูแลและเอ็นดูปอยตลอดมา ขอบคุณเพื่อนที่อยู่เป็นเซฟโซนให้ปอยเสมอ ปอยซึ้งใจและขอบคุณจากใจค่ะ

“กับตัวเอง ปอยต้องบอกว่าปอยทนมากเลย ถ้ามองย้อนกลับไป ปอยไม่รู้ว่าอะไรที่ทำให้เราสู้มาถึงขนาดนี้ ทั้งความเจ็บปวดจากคีโม การผ่าตัด การทานยา การกายภาพ รวมถึงการเดินทางไปกลับนครสวรรค์-กรุงเทพฯ ปอยอยู่กับความเจ็บปวดมากเกินไปจนทำให้เรามีภาวะซึมเศร้าโดยไม่รู้ตัว ปอยอยากกอดตัวเองแน่นๆ แล้วบอกตัวเองว่าแกเก่งมากๆ แล้ว ขอบคุณตัวเองที่ยอมรักษาและอยากมีชีวิตอยู่ต่อ

“แต่ก่อนปอยเป็นคนหัวรั้น ดื้อ และมุทะลุสุดๆ แต่พอเป็นมะเร็งมุมมองของเราเปลี่ยนไป เรื่องบางเรื่องที่เคยเครียดมากๆ ปอยจะมีคำว่า ‘ช่างมัน’ มากขึ้นเยอะ จากคนที่ทำทุกอย่างเร็ว ซึ่งก็ยังเร็ว แต่ความเร็วลดลงเยอะ ถ้าเมื่อก่อนใครเข้าหาปอย ปอยจะมองในแง่ร้ายก่อน แล้วถ้าเขาเข้ามาดี ปอยถึงเปลี่ยนใจยอมรับ แต่ตอนนี้กลับกลายเป็นว่าปอยมองคนในแง่ดีมากขึ้น มองในมุมดีๆ ของเขาแค่นั้นพอ ปอยเป็นคนไม่ดื่มเหล้า ไม่ใช้ชีวิตโลดโผน แต่ยังเกิดมะเร็งได้ ปอยเลยมองว่าโรคภัยเกิดได้หมดกับทุกคนไม่ว่าคนนั้นจะเป็นใคร หรือในการดูแลคนไข้ เมื่อก่อนคำพูดของเรากับคนไข้จะห้วนๆ ห้าวๆ พอมาเป็นคนไข้เอง เรารู้แล้วว่าสิ่งที่คนไข้ต้องเจอคืออะไร กลายเป็นว่าการแสดงออกทุกอย่างเปลี่ยนไป เข้าอกเข้าใจคนไข้ และเป็นกำลังใจให้พวกเขาได้มากขึ้น”

จะอยู่เคียงข้างเสมอ

“เป็นมะเร็งไม่ได้เท่ากับว่าต้องตาย บางคนพอทราบว่าเป็นมะเร็งแล้วก็ใจเสีย จากไปก่อนที่จะได้รักษา แต่ทุกวันนี้มะเร็งรักษาได้แล้ว ปอยเองเจอมาหนักมากยังอยู่ได้จนถึงวันนี้ ปอยเลยอยากให้ทุกคนอย่าเพิ่งท้อ การป่วยทำให้ร่างกายของเราไม่เหมือนเดิมก็จริง แต่เรามีทางเลือกในการรักษาที่มากขึ้นและมีตัวช่วยที่ทำให้เราอยู่ได้ใกล้เคียงเดิม ปอยยอมรับเลยว่าการให้คีโมหนักมากสำหรับปอยแต่มันก็ต้องให้เพื่อเพิ่มโอกาสในการมีชีวิตรอดของเรา อยากให้ผู้ป่วยเชื่อมั่นในการรักษา แพทย์ทุกคนมีความเก่งอยู่แล้วขึ้นอยู่กับว่าโรคของเราอยู่ระดับไหน สิ่งที่เราทำได้คือเตรียมตัวเตรียมใจรับมือให้ได้ มีความสุขกับปัจจุบันไม่ใช่ความสุขกับอดีตหรืออนาคต แล้วครอบครัวคือพลังใจที่ดีของคนไข้ คือกำลังสำคัญที่สุดที่จะช่วยประคองให้คนไข้มีชีวิตอยู่ต่อ ปอยเลยอยากให้ครอบครัวของคนไข้เข้มแข็งด้วย ที่สำคัญคือการเชื่อมั่นในตัวเราว่ายังมีโอกาสหาย เพื่อนที่ปอยบอกว่าเป็นพื้นที่ปลอดภัยของปอย เขาไปเรียนคอร์สจิตวิทยา เขาบอกว่าให้เราคิดเสมอว่าเราหายแล้ว แล้วความคิดจิตใต้สำนึกของเราจะเป็นตัวกำหนดให้เราไปได้ถึงจุดนั้นได้ ปอยทำตามดูและพบว่ามุมมองแบบนี้ทำให้ปอยรู้สึกดีขึ้นมาก ปอยจะต้องผ่าตัดพรุ่งนี้ ตอนนี้ปอยชิลล์มาก ไม่ได้กลัว ไม่ได้กังวลกับการผ่าตัดพรุ่งนี้เลยค่ะ ผ่าก็ผ่า ผ่าเถอะ มันปวดค่ะคุณหมอ

“ตอนนี้ปอยดีขึ้นจนสามารถมาแบ่งปันรื่องราวของปอยให้กับผู้คนได้แล้ว แต่ก่อนปอยไม่อยากคุยเลยนะคะ เพราะเครียด แต่พอมองมุมกลับกัน ปอยเจอในสิ่งที่คนอื่นควรระวัง ยิ่งมะเร็งกระดูกที่พบน้อยในผู้ใหญ่ ส่วนมากจะเกิดในเด็กและไม่แสดงอาการออกมา ไม่มีก้อนหรือว่าอาการปวด ต้องไปดูฟิล์มถึงจะเห็น เพราะฉะนั้น ไกด์ไลน์ก่อนหน้าไม่ได้มีให้เราเห็นมากเท่ามะเร็งชนิดอื่นๆ ในฐานะผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลอย่างดีจากทุกคนรอบข้างและทำงานด้านสุขภาพด้วย เราควรจะคืนสิ่งที่เป็นประโยชน์กลับไปให้สังคมบ้าง ปอยเลยอยากมาแชร์เรื่องราวที่เกิดขึ้นเพื่อให้ประสบการณ์ของเราเป็นแนวทางให้กับคนอื่นๆ เพื่อให้เขาระมัดระวังมากขึ้น ไม่ต้องมาเจอแบบเรา และเป็นจุดเริ่มต้นให้คนอื่นได้ตระหนักถึงภาวะของคนที่เป็นโรคนี้ รวมถึงสิทธิ์การรักษา หรือขั้นตอนการใช้สิทธิ์ต่างๆ ว่าต้องทำอย่างไร ดังนั้น ไม่ต้องลังเลนะคะ ติดต่อมาคุยได้เลย ปอยยินดีมากๆ ค่ะ”

ทุกวันนี้ นอกจากงานประจำที่เธอรักในบทบาทนักกายภาพบำบัด ตอนนี้ปอยได้มีงานอดิเรกเพิ่มขึ้น นั่นคือการขายกระเป๋ามือสอง กิจกรรมซึ่งทำให้เธอมีความสุขและไม่ไปจดจ่ออยู่กับโรคหรือสิ่งที่เผชิญอยู่

“เชื่อเถอะค่ะ การที่เรากินอิ่มและนอนหลับได้ นั่นคือสิ่งที่วิเศษสุดๆ แล้วจริงๆ (ยิ้ม)”

เรื่อง: สุดาพร จิรานุกรสกุล
ภาพ: ศรัณย์ แสงน้ำเพชร
เพิ่มเติม: www.facebook.com/AkaraPOY6

หลังจากจบการศึกษาด้านเภสัชศาสตร์ มหาวิยาลัยศิลปากร รศ. ดร.ภก. ศิวนนท์ จิรวัฒโนทัย หรือ อาจารย์บี ได้รับทุนจากกระทรวงวิทยาศาสตร์ เพื่อไปศึกษาต่อปริญญาเอกที่ University of Illinois และทำงานเป็น postdoc ณ Dana-Farber Cancer Institute/Harvard Medical School ในอเมริกา นอกจากการเป็นอาจารย์เต็มเวลาให้กับภาควิชาเภสัชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล และอาจารย์ประจำศูนย์วิจัยความเป็นเลิศด้านการแพทย์แม่นยำด้านมะเร็งและศูนย์วิจัยความเป็นเลิศด้านเภสัชวิทยาเชิงระบบแล้ว อาจารย์บีคือนักวิทยาศาสตร์เฉพาะทางด้านมะเร็ง (Cancer Biologist) ที่สนใจเรื่องกลไกการแบ่งตัวของเซลล์ (Cell Cycle Regulation) มาตั้งแต่ระดับปริญญาเอกจนกระทั่งปัจจุบัน ภายในห้องแลปที่มหาวิทยาลัยมหิดลที่อาจารย์ตั้งขึ้น เป็นการรวมทีมของนักวิทยาศาสตร์และนักวิจัยเพื่อสร้างโมเดลของโรคมะเร็งชนิดต่างๆ เพื่อไขปัญหาที่ยังคงเป็นปัญหาของคนไทย โดยมีเป้าหมายคือการสร้างงานวิจัยต้นแบบที่สามารถนำไปต่อยอดสู่การสร้างหนทางการรักษาและบรรเทาอาการต่างๆ ของโรคให้ได้แบบตรงจุด กับปลายทางคือคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของคนไข้ ไปฟังอาจารย์เล่าเรื่องอะไรต่างๆ เหล่านี้กัน 

โครงการวิจัยเพื่อคนไทย 

“ผมมีความสนใจในเรื่องมะเร็งมากครับ ในแง่ที่ว่ามะเร็งเป็นโรคที่มีความซับซ้อน ขณะที่พวกเรายังมีความรู้น้อยอยู่ ถ้าเราสามารถเข้าใจมะเร็งได้ เราจะเข้าใจเซลล์ปกติ รวมถึงการทำงานของร่างกายของเราได้ด้วย นี่จึงเป็นมุมที่น่าสนใจมากสำหรับผมเกี่ยวกับการศึกษาเรื่องมะเร็งและธรรมชาติของมัน ในอีกมุมหนึ่ง เพราะมะเร็งเป็นโรคที่ทำให้คนไทยเสียชีวิตเป็นอันดับหนึ่ง ซึ่งโอกาสในการรักษามะเร็งหรือทำให้คนไข้หายจากโรคมีเพียง 50/50 หรือบางที่ 60/40 นั่นหมายความว่านักวิทยาศาสตร์มีช่องว่างอีกเยอะที่ต้องเข้ามาแก้ปัญหาตรงนี้ คุณค่าของงานวิจัยจึงเป็นเรื่องที่สำคัญมากครับโดยเฉพาะบ้านเราที่เป็นประเทศซื้อเทคโนโลยี เราเรียนรู้ เราอ่านตำรา เราเข้าร่วมประชุมที่ส่วนมากเป็นวิทยาการซึ่งทำการวิเคราะห์ วิจัย หรือสร้างมาจากต่างชาติ แล้วเรานำมาใช้ นั่นทำให้เราดูแลคนไข้ไทยได้ดีพอสมควรครับ แต่ผมอยากจะชี้ว่ายังมีปัญหาและโรคบางอย่างที่เกิดเฉพาะกับคนไทยจริงๆ เช่น มะเร็งท่อน้ำดี ทำให้ความรู้จากนักวิทยาศาสตร์ต่างชาติยังไม่สามารถครอบคลุมและแก้ปัญหาได้ นั่นจึงเป็นสาเหตุที่เราไม่สามารถดูแลคนไทยได้อย่างเต็มที่ ผมคิดว่าเราควรมีนักวิจัยที่ทุ่มเทให้กับปัญหาของคนไทยให้มากขึ้นเพื่อที่จะได้ประโยชน์กับคนไทยโดยตรง และผมอยากมาทำหน้าที่ตรงนี้

“ผมว่างานนักวิจัยและนักวิทยาศาสตร์เหมือนเรากำลังปีนรั้วโดยที่คนในสังคมซึ่งเป็นผู้สนับสนุนผลักเราขึ้นไปเพื่อให้เราโผล่พ้นรั้วไปดูว่าข้างนอกรั้วสูงนั้นมีอะไรที่อันตรายอะไรจะเข้ามาบ้าง หรือมีสิ่งดีๆ อะไรอยู่บ้าง และเรามีทางเลือกที่จะให้อันตรายไม่มาถึงตัวหรือต่อสู้ได้ไหม โดยหน้าที่ของเราคือการทำวิจัยออกมาให้เห็นภาพได้ชัดขึ้นเพื่อมาบอกว่ามีสิ่งที่กำลังแย่กำลังจะมานะ ทางออกของเราคือให้เลือกหนึ่ง สอง สาม สังคมเราจะเอาอย่างไรกันดี โดยมีรัฐและสังคมที่จะให้ทุนทรัพย์ รวมถึงกำลังใจ ผมคิดว่านี่เป็นงานที่มีเกียรติ แม้ว่าจะไม่ได้เป็นอาชีพที่คนรู้จักมากนัก

“ตั้งแต่ผมย้ายกลับมาทำงานที่ประเทศไทยเมื่อประมาณ 10 ปีก่อน สิ่งที่ผมและทีมนักวิจัยทำคือเราเริ่มวางพื้นฐานการวิจัยเกี่ยวกับชนิดมะเร็งที่คนไทยเป็นกันเยอะ แล้วต่างชาติไม่ค่อยเป็นกัน เป็นลักษณะของการค้นคว้าเพื่อตามหาข้อมูลที่ยังขาดหายไป เราตั้งใจว่าถ้ามีมะเร็งหลายๆ อย่างที่ได้รับการดูแลดี มียาที่ดี เราอยากจะทำให้เกิดขึ้นกับชนิดของมะเร็งที่คนไทยเป็นกันเยอะ อย่างเช่นมะเร็งท่อน้ำดีอย่างที่บอก ซึ่งเป็นมะเร็งที่ทำให้คนไทยเสียชีวิตประมาณ 6,000-10,000 คนต่อปี ถือว่าเป็นจำนวนที่เยอะและมีคนไทยเป็นโรคนี้มากที่สุดในโลก ผมคิดว่าเพราะผู้ป่วยส่วนใหญ่อยู่ทางภาคอีสานไม่ได้อยู่ในเมืองหลวง เป็นผู้ที่ไม่ได้มีชื่อเสียง และเป็นโรคที่เกี่ยวข้องกับเศรษฐานะ ขณะที่คนตะวันตกเป็นกันน้อย ฉะนั้นมะเร็งชนิดนี้จึงไม่มีข้อมูลเท่าที่ควร รวมทั้งบริษัทยาไม่ได้ทุ่มเทเงินมาตรงนี้เพราะว่าประเทศไทยอาจจะไม่ใช่เป็นประเทศที่มีงบประมาณในการซื้อยามากเท่าไหร่ ผมจึงคิดว่าเป็นอะไรที่เราต้องเน้นและเข้าไปทำ นี่จึงเป็นสิ่งที่พวกเราทำกันมาตลอดนะครับ ทั้งเรื่องของพื้นฐานว่าทำไมมะเร็งชนิดนี้จึงร้ายแรงนัก การกระจายตัว ภาวะไหนที่ร้ายแรง ไปจนถึงการศึกษาพฤติกรรมบางอย่าง เช่นว่า ทำไมจึงดื้อกับคีโม การหาจุดอ่อนของเจ้ามะเร็งตัวนี้ และแม้มะเร็งชนิดนี้จะดูน่ากลัว แต่มันก็มีจุดอ่อนเหมือนกับทุกมะเร็ง นอกจากนี้ เรายังนำเสนอผลงานไปจำนวนหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับการจับคู่ยาให้เข้ากับมะเร็งท่อน้ำดี เพราะเดิมทีเขาคิดว่าถ้าคนเป็นมะเร็งท่อน้ำดีก็จะเป็นเหมือนกันหมด แต่เมื่อเราศึกษารายละเอียดและเข้าใจเรื่องธรรมชาติของมันแล้ว เราจะเห็นได้ว่าเราสามารถจัดแบ่งชนิดได้ตามพฤติกรรมหรือลักษณะบางอย่าง พอแยกกรุ๊ปได้ งานต่อไปคือเราสามารถทดลองได้ว่ายาอะไรที่จะมีประสิทธิภาพกับมะเร็งแต่ละชนิดย่อยๆ นั้นได้

“หนึ่งในผลงานที่เราทำสำเร็จไปได้อีกระดับหนึ่งคือเมื่อประมาณ 3 ปีก่อน เราพบว่ามะเร็งท่อน้ำดีบางส่วนสามารถตอบสนองกับยาต้านมะเร็งเต้านมได้ ซึ่งเป็นแนวที่เราได้เผยแพร่ออกไป มีการทดสอบในขั้นคลินิกนั่นคือการทดสอบในคนกันอยู่ ซึ่งปัจจุบันเรายังคงศึกษาและค้นคว้าอย่างต่อเนื่องในเฟสต่างๆ เพื่อให้เกิดความแม่นยำและมีประสิทธิภาพมากพอสำหรับนำไปใช้กับคนไข้  ซึ่งเราหวังว่าจะเป็นประโยชน์ต่อผู้ป่วยและวงการแพทย์ในอนาคต”

ขาดทุนคือกำไร

“ปัญหาที่วงการแพทย์กำลังเผชิญ อันดับที่หนึ่งคือประเทศของเราเป็นประเทศที่มีรายได้ปานกลาง ถ้าเราอยากจะเปลี่ยนแปลงแบบก้าวกระโดดได้ เราต้องอาศัยการลงทุน ไม่ว่าจะเป็นเงินทุน กำลังคน หรือโครงสร้างพื้นฐานในเรื่องการทำงานวิจัย เพื่อสร้างงานที่จะเป็นต้นแบบให้มากขึ้น ถ้ามองดูจะเหมือนกับการลงทุนทิ้งไปประมาณ 10 ปีเลย แต่หลังจากนั้นเราจะมีคนรุ่นใหม่ที่มีความรู้ความสามารถออกมาทำประโยชน์แก่สังคม แล้วสังคมเราจะเป็นสังคมที่เต็มไปด้วยความรู้ ซึ่งนั่นจะเป็นหนทางที่จะช่วยแก้ปัญหาเรื่องของผู้ป่วยมะเร็งได้อีกเยอะเลยครับ แล้วงานที่เป็นต้นแบบที่คนไทยทำขึ้นเองจะสามารถนำไปต่อยอดได้อีกมากมายเพื่อพวกเราจริงๆ 

“ต้องบอกอย่างนี้ว่างานที่วิจัยและการทำในสิ่งที่ต่อยอดเพื่อให้เป็นประโยชน์กับคนไข้มันจะมีค่าใช้จ่ายที่สูญเปล่า เพราะจะมีเพียงบางงานวิจัยหรือบางส่วนของงานเท่านั้นที่เราสามารถนำมาใช้ได้จริงๆ ในจุดนี้เราต้องเข้าใจด้วยว่านี่คือธรรมชาติของการทำงานตรงนี้ ที่ผ่านมาเราใช้งบประมาณได้ดีที่สุดสำหรับประเทศเล็กๆ แบบเรา คือเราพยายามที่จะทำให้พื้นฐานแคบและหัวกว้างมาตลอด ซึ่งก็ได้บ้างไม่ได้บ้าง หากต้องการที่จะพัฒนาต้องลงทุนให้มากเพื่อทำให้มีงานวิจัยพื้นฐานมากตามมาด้วย ปัจจุบันถ้าเปรียบเทียบสถานการณ์บ้านเราก็เหมือนกับพีระมิดที่ฐานกว้าง แล้วจะเกิดคนหรืองานที่อยู่บนยอดพีระมิดเพียงไม่กี่คนและไม่กี่งานที่สามารถนำมาใช้กับสาธารณะได้ ผมคิดว่าเราต้องทำให้ฐานกว้างขึ้น ให้มีงานวิจัยเยอะๆ เพื่อให้เราได้เลือกชิ้นที่ดีและเหมาะที่สุดได้ง่ายขึ้นเพื่อจะนำไปต่อยอดเพื่อใช้งานจริงๆ”

นวัตกรรมแห่งความหวังของผู้ป่วยมะเร็ง 

“นวัตกรรมที่จะเป็นความหวังของผู้ป่วยมะเร็ง อย่างแรกซึ่งสำคัญมาก คือนวัตกรรมเกี่ยวกับ ‘Early Detection’ หรือ ‘การคัดกรองรวดเร็ว’ ถ้าขยายความคือเวลาเราบอกว่าเป็นมะเร็งระยะต้น ก้อนมะเร็งประมาณสัก 1 เซนติเมตร แต่ใน 1 เซนติเมตรนี้มีเซลล์มะเร็งเกือบ 100 ล้านเซลล์แล้วนะครับ ปัจจุบันถ้าจะวินิจฉัยมะเร็งก็ต้องรอให้มะเร็งมีขนาดประมาณหนึ่งที่จะเห็นได้ ก็ประมาณ 3-5 มิลลิเมตร คุณเห็นมันประมาณนี้แหละ แต่ในทางชีววิทยามันไม่ใช่ระยะแรกเริ่มแล้ว ฉะนั้น ‘Early Detection Technology’ (เทคโนโลยีการค้นหาผู้ป่วยในระยะแรก) ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของเทคโนโลยี ‘Liquid Biopsy’ ที่ใช้ตรวจดูร่องรอยของเศษมะเร็งว่ามีหรือไม่ ซึ่งเป็นการตรวจ DNA ของเซลล์มะเร็งที่อยู่ในกระแสเลือด จะทำให้เราไม่จำเป็นต้องไปเอ็กซเรย์ดูทุกครั้ง 

สอง ราคาที่ถูกลงของการถอดรหัสจีโนม (Genome) ซึ่งเป็นเทคโนโลยีที่ช่วยให้เราสามารถจัดตะกร้าของคนไข้ให้เป็นตะกร้าหรือกลุ่มย่อยๆ ได้มากขึ้น โดยส่งผลให้การจัดยาที่เหมาะในแต่ละตะกร้าสามารถทำได้ดียิ่งขึ้น เรียกว่าการแพทย์แม่นยำ ทำให้สามารถใช้ยามุ่งเป้าได้ ซึ่งเมื่อราคายาและเทคโนโลยีถูกลงจะทำให้ทุกคนสามารถเข้าถึงได้ อัตราการรอดชีวิตของผู้ป่วยจะมีมากขึ้นด้วย 

สาม เรื่องของการติดตามมะเร็งแบบ real time เช่น หากคุณมีความเสี่ยงของการเป็นมะเร็งมากกว่าคนอื่นๆ หรือเคยเป็นมะเร็งมาแล้ว เราสามารถมอนิเตอร์ได้ว่าตอนนี้มะเร็งเป็นอย่างไร ขึ้น-ลงอย่างไร ยาที่ให้ไปได้ผลดี-ไม่ดี โดยไม่จำเป็นต้องไปรอหลายๆ เดือนแล้วไปตรวจครั้งหนึ่งแบบในปัจจุบัน ในมุมตรงนี้จะเป็นมุมที่สามารถทำให้เราเข้าใจมะเร็งได้มากขึ้น เห็นภาพของเซลล์ของมันว่าทำอะไร เหมือนเรารู้เขา รู้เรา และรู้ได้เร็วมากขึ้น ลำพังแค่นี้ก็จะทำให้ประสิทธิภาพการรักษาดีขึ้นอีกเยอะเลย นี่เป็นนวัตกรรมในระยะอันใกล้ที่กำลังจะเกิดในช่วง 5 ปีต่อจากนี้

ส่วนระยะไกล 5 ปีขึ้นไป สิ่งที่ควรจะเกิดขึ้นคือเทคโนโลยีด้าน Single Cell Study โดยเทคโนโลยีดังกล่าวมีจุดหนึ่งที่เกี่ยวกับมะเร็งคือ เรามักคิดกันว่า ถ้าเราใส่ยา ทุกเซลล์จะตายหมด แต่เซลล์มะเร็งมีวิวัฒนาการ อยู่ไปๆ เซลล์จะเริ่มแตกกิ่งก้านออกไป ฉะนั้น ไม่แปลกที่เราจะพบว่าเวลาเราใส่ยาแล้วทำไมเซลล์ถึงยุบไปเยอะ แต่ก็ยังเหลือบางเซลล์ที่ยังไม่ตายและกลับมาเป็นอีกในเวลาอันสั้น ฉะนั้น เทคโนโลยีที่ศึกษา Single Cell เราจะสามารถดูการธรรมชาติของเซลล์เลยว่ามีความเหมือนหรือต่างกันแค่ไหน ในอนาคต เราต้องคำนึงถึงปัจจัยของความหลากหลายว่ามีมากน้อยแค่ไหนด้วย ซึ่งการจัดยาก็ต้องพิจารณาจากข้อมูลตรงนี้ด้วย แต่เวลานี้ยังไม่มี จึงทำให้การให้ยาบางอย่างไม่ได้ผลครับ”

สู้ด้วยข้อมูลและความกล้าหาญ

“มีคนเคยเปรียบเทียบงานของนักวิทยาศาสตร์และนักวิจัยเป็นงานปิดทองหลังพระ เพราะงานวิจัยไม่ได้ออกไปตูมตามได้แบบว่า ‘วันนี้เราต่อขาคนได้ 3 คน หรือผ่าตัดหัวใจสำเร็จไป 5 รายนะ’ แต่งานวิจัยเหมือนกับการต่อจิ๊กซอว์ชิ้นเล็กๆ ที่ทำให้ภาพของคำว่า ‘มะเร็ง’ ชัดเจนขึ้นทีละน้อย สิ่งที่เราทำอาจดูเหมือนช้าและไม่สามารถอธิบายให้คนเข้าใจได้ง่ายๆ แต่สิ่งที่พวกเรากำลังทำกันอยู่จะเข้าไปกำจัดต้นตอของปัญหาด้วยความเข้าใจอย่างแท้จริง ผมเชื่อเสมอว่าสิ่งที่เราเรียนรู้ในแต่ละวันมันหมุนโลกไปข้างหน้าเสมอ จากโอกาสของการรักษาที่ 50/50 ผมเชื่อว่าจะต้องดีขึ้น อาจจะไม่ได้เป็นตัวเลขแบบก้าวกระโดด เช่น สัก 10 ปีผ่านไป อาจจะเพิ่มเป็น 55/45 แต่มันจะดีขึ้นแน่ สำหรับตัวผม การได้ทำหน้าที่นักวิทยาศาสตร์ที่วิจัยด้านมะเร็งคือความภูมิใจและเป็นชีวิตที่คุ้มค่า เพราะบ้านเรายังขาดความรู้ในส่วนนี้อยู่มาก การได้ทำงานตรงนี้ ผมและทีมนักวิจัยน่าจะสามารถสร้างอิมแพ็คอะไรได้อีกเยอะ ถ้าผมยังอยู่ที่อเมริกาผมอาจจะเป็นหนึ่งในนักวิทยาศาสตร์ที่ทำอะไรยิ่งใหญ่ได้ก็จริง แต่อาจจะไม่สามารถทำสิ่งที่สามารถไปก่อประโยชน์แบบที่ผู้ที่ได้รับอาจจะเป็นเพื่อน ญาติพี่น้อง ครอบครัว คนในซอยบ้านเรา คนในจังหวัดเดียวกับเราได้

“สิ่งหนึ่งที่ผมอยากจะบอกทุกๆ คนในเวลานี้คือ ความรวดเร็วและความทุ่มเทของนักวิทยาศาสตร์ทั่วโลกในเรื่องของการศึกษามะเร็งนั้นมีสิ่งใหม่ๆ ที่เราเรียนรู้มากขึ้นเรื่อยๆ อย่างเช่น มะเร็งปอด มะเร็งในทางเดินอาหาร หรือมะเร็งในเลือด ถ้าย้อนกลับไปเมื่อ 10 ปีที่แล้ว โอกาสของการรักษาแทบไม่มี แต่ถ้ามาดูในปัจจุบันการดูแลผู้ป่วยมะเร็งทั้ง 3 ชนิดนี้ดีขึ้นมาก มะเร็งบางชนิดที่แต่เดิมต้องรักษาด้วยคีโมเปลี่ยนก็มาใช้ยาแคปซูลซึ่งผู้ป่วยสามารถทานอยู่กับบ้านโดยไม่ต้องใช้คีโม ทำให้พวกเขาสามารถใช้ชีวิตได้เป็นปกติ และมีชีวิตอยู่ได้มากกว่า 20 ปีก็มีให้เห็นอยู่ หรือมะเร็งเต้านมในเวลานี้ที่มีอัตราการรอดชีวิต 5 ปี (Five Year Survival) อยู่ที่ 90% ไปจนถึงมะเร็งบางชนิดสามารถรักษาให้หายได้ด้วยการใช้ยาซึ่งไม่เคยมีมาก่อน 

“แม้การรักษามะเร็งไม่ใช่เรื่องง่ายและซับซ้อนกว่าที่เราคิด แต่อยากให้ทุกคนรับรู้และมั่นใจเสมอว่านักวิทยาศาสตร์กำลังทำงานอย่างหนัก เรามีมันสมองของคนที่เก่งมาช่วยกันทำ แม้จะขับเคลื่อนไปได้อย่างช้าๆ แต่ว่านวัตกรรมและเทคโนโลยีในการรักษาจะดีขึ้นแน่นอน ผมว่าเป็นเรื่องที่ดีมากที่เราจะให้ความรู้คน เพื่อให้พวกเขาสามารถต่อสู้กับเรื่องน่ากลัวโดยไม่ต้องปิดตา สู้ด้วยความกล้าหาญ ด้วยการให้ข้อมูล การเป็นมะเร็งไม่ใช่ความโชคร้าย ผมคิดว่าหมดเวลาแล้วที่เราจะสู้แบบกล้าๆ กลัวๆ เราต้องสู้เต็มที่ ผมอยากให้กำลังใจทุกคน และพวกผมทำงานอย่างเต็มที่เช่นเดียวกัน” 

เรื่อง: สุดาพร จิรานุกรสกุล
ภาพ: ศรัณย์ แสงน้ำเพชร

‘แฝดมะเร็งสวย รวยความสุข’ ก่อตั้งขึ้นโดยแฝดคนละฝาที่มีชื่อพ้องเสียงกัน เกิดปีเดียวกัน มีเรื่องราวชีวิตหลายอย่างคล้ายกัน และบังเอิญได้รู้จักจนกลายเป็นเพื่อนสนิทกันอย่าง กิ๊ก (อรณัฐ สุวรรณกาญจน์) และ กิ๊ฟท์ (ฐิตารีย์ เถรกุล) ทั้งคู่ตั้งใจสร้างเพจดังกล่าวเพื่อเป็นพื้นที่บอกเล่าเรื่องราวชีวิตของพวกเธอกับการเป็นผู้ป่วยมะเร็งเต้านม โดยพื้นที่แห่งนี้ไม่เพียงแต่จะแบ่งปันความรู้และประสบการณ์การรักษาเท่านั้น แต่กิ๊กและกิ๊ฟท์อยากให้เรื่องราวที่เกิดขึ้นเป็นเสมือนเครื่องเตือนใจให้ผู้อ่านตื่นตัวกับโรคและหันมาดูแลตัวเอง พร้อมๆ ไปกับการส่งต่อแรงบันดาลใจ กำลังใจ และเป็นที่พักใจให้กับผู้ป่วยที่เจอเรื่องราวคล้ายกันแบบพวกเธอ 

กิ๊กคือผู้ป่วยมะเร็งเต้านมระยะแพร่กระจายที่พบก้อนมะเร็งในวัย 29 ซึ่งเป็นเวลาเดียวกันกับที่เธอตั้งท้องลูกคนแรก ช่วงเวลาที่ชีวิตครอบครัวกำลังจะสมบูรณ์และความสุขกำลังมาถึง จนกระทั่งเข้าสู่ไตรมาสที่ 3 ของการตั้งครรภ์ที่เธอเริ่มมีอาการปวดขา ยิ่งนานวัน อาการปวดก็มีมากขึ้นจนเริ่มเดินไม่ไหว อาการเดินไม่ได้เฉียบพลันก่อนคลอดที่คุณหมอหวังว่าจะดีขึ้นแต่หลังคลอดกลับยังไม่หาย ซึ่งเป็นความผิดปกติที่คุณหมอไม่ปล่อยผ่าน จึงส่งตัวเธอเข้าเครื่องสแกนเพื่อตรวจเช็กร่างกายทั้งหมดจนทราบสาเหตุที่แท้จริงว่าเกิดจากเซลล์มะเร็งที่แพร่กระจายจากเต้านมไปยังตับและกระดูกทั่วร่างกาย ซึ่งเป็นสาเหตุของการหักของกระดูกข้อสะโพก รวมถึงกระดูกสันหลังที่แหว่งไปเลยบางข้อ กิ๊กได้รับการผ่าตัดด่วนเพื่อเปลี่ยนข้อสะโพกใหม่ให้เธอสามารถกลับมาเดินได้อีกครั้ง และถูกตัวส่งไปฉายแสงเพื่อทำลายเซลล์มะเร็งบริเวณกระดูกต่อทันที โดยเธอได้รับคีโมเพื่อรักษาในขั้นถัดไป แม้ปัจจุบัน ก้อนที่เต้านมจะหายไปแล้ว แต่เซลล์มะเร็งทั่วร่างกายไม่ได้หายไปด้วย เธอจึงต้องให้ยาพุ่งเป้าต่อทุกๆ 3 อาทิตย์ มาเป็นเวลา 5 ปีแล้ว และทุกวันนี้กิ๊กใช้ชีวิตร่วมกับพี่มะเร็งอย่างมีความสุข

สำหรับกิ๊ฟท์ เธอพบกับก้อนแข็งที่เต้านมตั้งแต่อายุ 15 แต่เพราะยังเด็กเธอจึงไม่ได้สงสัยอะไร เมื่อเริ่มทำงานจึงได้ไปตรวจที่โรงพยาบาลและได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นซีสส์ กระทั่งเวลาล่วงเลยมาเกือบ 20 ปี ก้อนเนื้อก้อนนั้นยังคงเป็นแค่ก้อนเนื้อธรรมดาๆ จนเธอเริ่มตั้งครรภ์ลูกสาวคนแรกได้เพียง 3 เดือน ก้อนเนื้อที่ว่านี้ได้เปลี่ยนไปเป็นมะเร็งและโตขึ้นอย่างรวดเร็ว แต่เธอตัดสินใจเลือกลูกเป็นส่วนหนึ่งของความสุขในชีวิต จึงปฏิเสธการรักษาทั้งหมดจนวันที่เธอได้คลอดเด็กลูกครึ่งน่ารักและแข็งแรง ผลตรวจชิ้นเนื้อระบุว่าเธอเป็นผู้ป่วยมะเร็งเต้านมระยะแพร่กระจายไปที่ตับและกระดูก แม้กระบวนการรักษาจะแสนหนักหน่วงและไม่มีกำหนด ซึ่งดำเนินคู่ขนานไปกับบทบาทของการเป็นแม่ แต่เธอยังคงเข้มแข็ง กล้าหาญ และเด็ดเดี่ยว ทว่าไม่เคยเดียวดายเพราะเธอมีครอบครัวและเพื่อนอย่างกิ๊กคอยอยู่เคียงข้างเสมอ ไปฟังกิ๊กและกิ๊ฟท์เล่าเรื่องราวของพวกเธอ ทั้งโรคมะเร็ง การต่อสู้ ความรัก ความหวัง และมิตรภาพกัน

อุปสรรคที่ต้องฝ่าฟัน

กิ๊ก: หากย้อนเวลากลับไป โมเม้นต์ยากที่สุดสำหรับกิ๊กคือหลังจากรู้ว่าตัวเองเป็นมะเร็ง เพราะกิ๊กคลอดลูกปุ๊บ ก็ทราบว่าเป็นมะเร็งทันที ฉะนั้นมันจะเป็นอารมณ์ว่า ฉันเพิ่งเดินพิชิตยอดเขาเอเวอเรสต์แล้วมีคนผลักเราลงมา เรากำลังมีความสุข ลูกเราเกิดมาแข็งแรง ร่างกายครบ 32 จะได้เลี้ยงลูกแล้ว พอรู้ว่าต้องแยกกับลูกเพื่อไปรักษา กลายเป็นว่าช่วงที่ดาวน์คือช่วงที่รู้ข่าวเพราะว่ามีลูกมาเป็นปัจจัยสำคัญ 

กิ๊ฟท์: กิ๊ฟท์พบก้อนเนื้อที่โตเร็วมากตั้งแต่ตอนท้อง ซึ่งตอนนั้นเรารู้อยู่แล้วว่าไม่น่าใช่ก้อนปกติ ก็เตรียมใจมาระดับหนึ่ง แต่ไม่ได้เตรียมใจว่าจะเป็นมะเร็งระยะ 4 นะคะ เพราะด้วยรูปลักษณ์ของก้อนเนื้อมันแย่มาก พอคลอดลูกเสร็จ วันที่หมอสแกนและฟันธงว่ากิ๊ฟท์เป็นมะเร็งระยะที่ 4 นะ มันเหมือนกับว่าเราแทบไม่มีเวลานับ 0 1 2 3 เลย พอรู้เราเป็นขั้นที่ 4 ไปเสียแล้ว กิ๊ฟท์ทราบว่าตัวเองเป็นมะเร็งตอนที่ลูกเพิ่งเกิดซึ่งเหมือนกับกิ๊กเลย ทันทีที่รู้ สิ่งแรกที่คิดขึ้นมาคือแล้วเราจะอยู่ได้นานแค่ไหน จะได้เห็นการเติบโตของลูกไหม กว่าจะผ่านช่วงเวลาตรงนั้นมาได้มันเหมือนฝันร้ายมากเลยค่ะ กิ๊ฟท์รู้สึกดาวน์อีกช่วงคือตอนให้คีโมตลอด 2 ปีของการรักษาที่ไม่เคยหยุดคีโมเลย รวมถึงการใช้ยาอย่างเอนเฮอร์ทู (Enhertu) ซึ่งน่าจะเป็นยาในอนาคตของประเทศไทย กิ๊ฟท์ได้รับผลข้างเคียงจากการรักษาเยอะมากแบบที่ไปทำให้กระจกตามีรอยและตาฟางจนมองไม่เห็น ถือเป็นช่วงหินที่เรานั่งร้องไห้ทุกวันเพราะขณะที่ยังมีชีวิตอยู่ แต่ตาไม่มองเห็นแล้ว ถือเป็นสิ่งที่ยากที่สุดก็ว่าได้ค่ะ

เพราะ ‘ลูก’ คือกำลังใจ

กิ๊ก: เมื่อรู้ว่าเป็นมะเร็งกิ๊กกับลูกต้องแยกกันทันที ลูกกลับบ้าน ส่วนกิ๊กไปโรงพยาบาลเพื่อรักษาตัวอยู่ 1 เดือน ตอนนั้นเราคิดไปต่างๆ นานาว่าแล้วลูกจะอยู่อย่างไร ใครจะเลี้ยง แต่จุดเปลี่ยนเกิดขึ้นหลังจากได้อ่านบทความของคุณหมอประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์ ว่าลูกต้องมีแม่ เพราะแม่คือบุคคลที่สำคัญที่สุด นั่นเป็นเหมือนสิ่งเรียกสติตัวเองกลับ ดังนั้น การสู้ต่อคือหนทางเดียวที่เราจะได้เจอกับลูกและได้ดูแลเขา ไม่ว่าเราจะอยู่ได้นานแค่ไหน ณ ตอนนั้น กิ๊กจึงอดทนเพื่อให้ตัวเองออกจากโรงพยาบาลและกลับไปหาลูกได้ สุดท้ายกิ๊กก็ทำสำเร็จ ได้เจอลูก ลูกเราน่ารักมาก กิ๊กบอกตัวเองว่าเราต้องอยู่ต่อ จะต้องสู้กับทุกการรักษาเพื่อให้อยู่กับเขาให้ได้นานที่สุด 

กิ๊ฟท์: ชีวิตของกิ๊ฟท์เรียกว่าประสบความสำเร็จเกือบทุกอย่าง เราพอใจกับสิ่งที่เราเป็นทุกๆ ทาง แต่ลูกคือสิ่งที่เราเพิ่งเริ่มต้นและเป็นสิ่งที่สำคัญมาก เป็นความรับผิดชอบของแม่คนหนึ่งที่เราให้กำเนิดเขามา เหมือนเราอยากขอช่วงเวลาหนึ่งให้ได้เลี้ยงเด็กคนนี้ ให้น้องมีแนวทางในการเติบโตมาเป็นคนที่มีคุณภาพและเป็นคนดีของสังคมคนหนึ่งก่อนได้ไหม ทุกๆ ครั้งก่อนจะไปรับคีโม กิ๊ฟท์จะมองหน้าลูก กอดลูก เพราะเราไม่รู้ว่าอะไรจะเกิดขึ้น อย่างน้อยๆ น้องคือกำลังใจสำคัญที่ทำให้เราอยากอยู่ต่อ เป็นคำตอบให้กิ๊ฟท์ว่าเราจะสู้และอยู่เพื่ออะไร สำหรับเราทั้งคู่ เราจะสู้เพื่อลูกและเราจะมีชีวิตต่อเพื่อเขาให้ได้ ไม่ว่าเราจะเหน็ดเหนื่อยหรือว่าเจออะไรที่หนักหนาแค่ไหนพวกเราสัญญากับตัวเองว่าจะอดทนให้ถึงที่สุด

เตรียมตัวตายกลับกลายเป็นความสุข

กิ๊ก: กิ๊กเคยคิดว่ามะเร็งเป็นเรื่องไกลตัวมาก ถึงมีคนในครอบครัวเป็นมะเร็ง แต่ก็เป็นรุ่นปู่ย่าตายาย ซึ่งไม่มีใครเป็นมะเร็งเต้านม แล้วอยู่ดีๆ มาเกิดกับเรา ซึ่งอายุยังไม่มาก ความคิดของกิ๊กต่อมะเร็งในตอนแรกคือถ้าเป็นต้องรักษายากแน่ๆ เป็นแล้วอย่างไรก็ต้องตาย แต่พอโรคนี้มาเกิดขึ้นกับตัวเอง ความคิดจึงเปลี่ยนไปว่า จริงๆ แล้วมะเร็งเกิดได้กับทุกคนและอยู่ใกล้ตัวกว่าที่เราคิด ยิ่งเรามีประสบการณ์เองกิ๊กพบกว่าการรักษามะเร็งทุกวันนี้มีเทคโนโลยีทางการแพทย์ที่ดีมาก บางทีมะเร็งระยะ 4 หรือมะเร็งระยะสุดท้ายที่คนพูดกันไม่ได้น่ากลัวอีกต่อไป หรือแม้กระทั่งภาพตอนให้คีโมที่เราเคยจินตนาการว่าจะต้องทำให้เราอาเจียนหนัก หรือทานอะไรไม่ได้แน่ๆ แต่เอาเข้าจริงเมื่อเราเข้ารับการรักษา เราปฏิเสธไม่ได้ว่าผลข้างเคียงยังมีอยู่ แต่ไม่ได้รุนแรงขนาดที่เราคิดไว้ ดังนั้น มุมมองต่อโรคจึงเปลี่ยนไปว่ามะเร็งเป็นโรคที่รักษาได้ กิ๊กไม่อยากให้คนกลัวไปเสียก่อนว่านี่คือจุดสิ้นสุดของชีวิต

กิ๊ฟท์: สำหรับกิ๊ฟท์ก็ไม่ต่างกับกิ๊กนะคะ มุมมองและทัศนคติทั้งก่อนและหลังการเป็นมะเร็งคือเหมือนกันเป๊ะ แต่ของกิ๊ฟท์ เราเป็นคนยอมรับความจริงและจะดูว่าต้องปรับทัศนคติอย่างไรให้อยู่กับความจริงให้ได้มากที่สุด ทุกคนบอกว่าการให้คีโมทรมานนะ แต่กิ๊ฟท์จะไม่เอาประสบการณ์คนอื่นมาเปรียบเทียบกับตัวเอง เพราะพื้นฐานของร่างกายแต่ละคนไม่เหมือนกัน จะบอกกับตัวเองว่าเดี๋ยวตัวเราเจอแล้วค่อยว่ากัน จนกระทั่งกิ๊ฟท์พบว่ามะเร็งไม่ได้เป็นโรคที่เป็นแล้วคุณต้องตายพรุ่งนี้ แต่เป็นโรคที่ทำให้เรากลับมาอยู่กับความเป็นจริงว่า แม้ไม่ใช่โรคที่สามารถหายขาดได้ 100% แต่มะเร็งคือโรคเรื้อรังโรคหนึ่งไม่ต่างจากโรคเบาหวานหรือความดันที่เราสามารถเข้ารับการรักษาซึ่งปัจจุบันทุกอย่างก้าวหน้าไปมาก ที่สำคัญคือเราใช้ชีวิตแบบปกติสุขได้ กิ๊ฟท์ยอมรับความจริงว่าเราอาจไม่ได้อยู่จนแก่ กิ๊ฟท์พูดกับกิ๊กเสมอว่าเรา 2 คนจะไม่มีโอกาสคนเป็นหนังเหี่ยวนะ เพราะว่าเราเป็นมะเร็งระยะ 4 แล้ว พวกเรายอมรับความจริงว่ามันไม่หาย เราแค่มองว่าอีก 3, 4 หรือ 5 ปีข้างหน้า เราพร้อมที่จะไปอย่างไร เราเหลืออะไรที่ยังไม่ได้ทำบ้าง กิ๊ฟท์วางแผนว่าจะเก็บวิดีโอให้ลูกอย่างไร จะพูดกับลูกไว้ว่าอย่างไรว่าหม่าม้าทำอะไรอยู่ อยากจะสั่งสอนเขาแบบไหน พูดง่ายๆ คือเราเตรียมความพร้อมไว้เสมอ พยายามจัดแจงเพื่อให้เมื่อวันที่เราไม่ได้อยู่แล้ว เราจะไม่มีห่วง

กิ๊ก: เห็นด้วยมาก พอเป็นมะเร็งเราก็กลัวตายแหละ แต่ว่าเราทำใจได้กับการที่ว่าเราไม่ได้อยู่ยืนยาว เราไม่มีทางหนังเหี่ยวอย่างที่กิ๊ฟท์บอก กิ๊กมีโอกาสคุยกับนักจิตวิทยา ซึ่งเขาแนะนำให้เรานึกว่า หากเราตาย เราห่วงอะไร แล้วมองย้อนกลับมา ถ้าเราห่วงลูก เราห่วงเรื่องอะไรบ้าง เขามีโรงเรียนและการเงินพร้อมไหม เขาจะมีคนสั่งสอนหรือเปล่า รวมถึงสามีที่กิ๊กก็ห่วงว่าเขาจะอยู่คนเดียวได้ไหม เหมือนกับเรามานั่งดูปัญหา แล้วเราค่อยๆ แก้ไปทีละเปราะ การที่เรารู้ว่าเราเป็นมะเร็ง แล้วรู้ว่าตัวเองน่าจะไม่ได้อยู่จนแก่เฒ่า กลายเป็นว่าเรามีเวลาในการเตรียมพร้อมเพื่อไปถึงความตายได้อย่างมีความสุข มะเร็งทำให้มุมมองการใช้ชีวิตกิ๊กเปลี่ยนไป ถ้าในวัยทำงานแบบเรา หลายคนคงอยากเติบโตในสายงานที่ทำ แต่กลายเป็นว่ากิ๊กไม่ได้มองถึงจุดนั้นแล้ว ขอแค่ได้ทำงานทุกวันอย่างมีคุณภาพ ใช้ชีวิตได้คุ้มค่ากับเวลาที่ยังหายใจอยู่ 

กิ๊ฟท์: มันเหมือนการ stay strong อยู่บนความพอดี พวกเรายืนอยู่บนความเข้มแข็งที่มันพอดี จะไม่มานั่งตั้งคำถามว่า ถ้าฉันอย่างนั้น ถ้าฉันอย่างนี้ แต่เราจะอยู่กับตอนนี้เดี๋ยวนี้ อยากทำอะไรเราจะไม่รอวันพรุ่งนี้ แต่จะทำเลยเดี๋ยวนี้ รู้ไหม แค่กิ๊ฟท์เห็นใบไม้พลิ้ว นั่นคือความสุขแล้วนะ เหมือนเป็นโมเม้นท์เล็กๆ ที่เราได้เห็นความงามบางอย่างรอบๆ ตัวอะไรแบบนั้นเลย 

สร้างพื้นที่พักใจ

กิ๊ฟท์: หลังจากที่กิ๊ฟท์ปรับจูนตัวเองได้แล้ว สิ่งแรกที่พูดกับตัวเองคือการเจ็บป่วยของกิ๊ฟท์จะต้องมีประโยชน์ ชีวิตที่เหลืออยู่ของเราจะต้องสร้างแรงบันดาลใจด้านใดด้านหนึ่งให้กับคน กิ๊ฟท์อยู่อเมริกา หากเรามีโอกาสได้เป็นหนูทดลองให้กับบริษัทยาไหน กิ๊ฟท์จะเอาหมด ซึ่งเราไม่ได้ทำเพื่อตัวเอง แต่คิดว่าอย่างน้อยๆ อีกหลายชีวิตข้างหน้าที่เขาจะเรียนรู้จากชีวิตเราได้ เขาจะได้ยาที่ดีขึ้น ในขณะที่หนึ่งชีวิตกำลังต่อสู้และกำลังจะจากไป แต่สามารถทำประโยชน์ให้กับอีกหลายๆ ชีวิตในอนาคตข้างหน้าได้นะ 

เพจแฟดมะเร็งสวยรวยความสุขเริ่มมาจากตัวกิ๊ฟท์ที่เป็นผู้ป่วยมะเร็งเต้านมระยะที่ 4  แล้วตัวเองอยู่ที่อเมริกา ไม่ได้มีเพื่อนที่เป็นผู้ป่วยด้วยกันในไทย เพราะระยะของโรคที่ทำให้กิ๊ฟท์อยากใช้ชีวิตที่เหลือให้มีคุณค่ากับคนอื่น เลยตั้งเพจของตัวเองขึ้นมาก่อน เพราะคิดว่าเคสของเราสามารถเป็นตัวอย่างหรืออาจเป็นแนวทางให้กับคนอื่นได้ ซึ่งในเพจกิ๊ฟท์เล่าเรื่องราวตั้งแต่ต้นว่าตัวเองเป็นใคร เป็นมะเร็งได้อย่างไร และเลือกรักษาด้วยวิธีไหน แล้วเรื่องของกิ๊ฟท์ดันไปคล้ายกับเรื่องราวของกิ๊ก ทั้งชื่อที่คล้ายกัน อายุเท่ากัน ประเภทและระยะของมะเร็งเหมือนกัน พวกเราคลอดลูกเสร็จ ก็เริ่มรักษามะเร็งในวันถัดมาเลยเหมือนกัน

กิ๊ก: พอกิ๊กอ่านสิ่งที่กิ๊ฟท์เขียนเลยคอมเมนท์ไป แล้วกิ๊ฟท์ก็หลังไมค์กลับมา ได้คุยกัน แล้วกลายเป็นว่าเราคลิ๊กกันมาก เพราะมีความคิดและทัศนคติต่อโลกคล้ายกัน ตอนแรกไม่ได้ตั้งใจจะทำเพจหรอกค่ะ แค่อยากจะแชร์เรื่องตัวเองเผื่อว่าจะเป็นประโยชน์กับคนอื่น แล้วกิ๊กไม่ได้มีความมั่นใจในการทำเพจอยู่แล้วเพราะไม่ได้เป็นคนเขียนเก่ง เลยชวนกิ๊ฟท์มาทำด้วยกัน เพราะเห็นกิ๊ฟท์เขามีเพจของตัวเอง เคยเขียนนั่นนี่  

กลายเป็นว่าบทความแรกที่แชร์เรื่องราวการเจอมะเร็งของเราทั้งคู่ทำให้ผู้อ่าน รวมถึงคนใกล้ตัวกลับมาตระหนักว่ามะเร็งไม่ใช่เรื่องไกลตัว เราจะต้องเฝ้าระวังแล้วนะว่าโรคนี้สามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกช่วงวัย จริงๆ แค่นี้ก็มีประโยชน์แล้วสำหรับพวกเรา 

การพูดคุยระหว่างคนป่วยเหมือนกัน แล้วเรารู้ว่าคำว่าการเจ็บตับ เจ็บปอด เจ็บหน้าอกเป็นอย่างไร เหมือนกับว่าคนป่วยคนอื่นๆ เมื่อได้มาคุยกับพวกเราทำให้เขารู้สึกเหมือนมีเพื่อนที่อยู่ร่วมทางที่สามารถพูดคุยกันได้อย่างเข้าใจ แล้วเรายังสามารถให้คำแนะนำได้ว่า ลองถามคุณหมอว่ามียาตัวนี้ไหม หรือคนไข้บางคนกลัวการรักษาบางอย่างที่เรามีประสบการณ์มาก่อน เราจะบอกเขาได้ว่าไม่ต้องกลัวนะคะ เบากว่าการคลอดลูกอีก สบายๆ ชิวๆ ซึ่งเวลาพวกเราให้คำปรึกษา 100% พวกเราจะตอบบนความจริงเสมอว่าเดี๋ยวคุณหมอจะให้ยาตัวนี้แล้วเราจะดีขึ้นนะ หรือยาตัวนี้จะมีผลข้างเคียงอะไรได้บ้าง เวลาที่เราได้ฟีดแบคมาว่า “ขอบคุณมากๆ เลยค่ะ เขามีความคิดต่อมะเร็งเปลี่ยนไปแล้ว เขามีความรู้สึกที่ดีขึ้น ตอนนี้เขาจัดการแบบนี้แล้วกับลูกของเขาได้แล้ว” นี่เป็นสิ่งที่ทำให้กิ๊กสุขใจว่าเราได้ทำประโยชน์บางอย่างกับคนอื่นแล้ว มันแปลกมากเลย แต่ก่อนกิ๊กโฟกัสกับการทำชีวิตของเราให้ดี แต่กลายเป็นว่าพอเป็นมะเร็ง เรารู้ว่ามันยากลำบาก เป็นโรคที่น่ากลัว เรามีความกังวลมากมาย ทำให้เรารู้สึกว่า โอเคเราผ่านมาถึงจุดๆ หนึ่งมาได้แล้ว เราสามารถให้คำแนะนำคนอื่นได้ก็ควรจะทำ เราอยากช่วยคนอื่นเพราะว่าประสบการณ์ที่เรามีมันมีค่ามาก และสามารถส่งต่อเพื่อเป็นแนวทางให้คนอื่นได้  ก็เลยอยากจะส่งต่อเยอะๆ 

กิ๊ฟท์: เรา 2 คนอยากจะส่งต่อพลังบวกให้กับคนไข้หลายๆ คน เพราะคนไข้ส่วนหนึ่งพอได้ยินคำว่าเป็นมะเร็ง โลกเขาเปลี่ยนไปทั้งใบเลยนะคะ บางทีอาการป่วยอยู่ในระยะเริ่มต้น แต่เมื่อเสียกำลังใจกลายเป็นว่าป่วยหนักกว่าระยะท้ายๆ เรา 2 คนจึงอยากจะแชร์เรื่องราวว่าเราเจอกับอะไรมาบ้าง เรามีมุมมองต่อโรคอย่างไร และอยากจะเป็นกำลังใจ รวมทั้งให้เพจนี้เป็นคล้ายๆ กับพื้นที่ปลอดภัยให้พวกเขาได้ 

จากคนแปลกหน้าสู่เพื่อนรัก

กิ๊ก: เป็นความรู้สึกที่แปลกมากกับการได้คุยกับคนๆ หนึ่ง ซึ่งไม่เคยเจอหน้า แค่คุยผ่านเสียงกันอย่างเดียว แต่รู้สึกว่าเราโคตรเป็นห่วงเขา รักเขา และอยากให้เขามีชีวิตที่ดี กิ๊ฟท์ไม่ใช่ญาติ ไม่ใช่แฟน ไม่ได้เกี่ยวข้องอะไรกันมาก่อน แต่กิ๊กรู้สึกว่าเขาคือเพื่อนตาย แม้ว่าเราจะไม่ค่อยได้คุยกัน ไม่ได้บอกว่าฉันรักแกนะบ่อยๆ แต่กิ๊กเชื่อว่าเขารับรู้ได้ว่ากิ๊กรักเขามากและอยากให้เขาเจอทางรักษาที่เหมาะกับตัวเอง สามารถควบคุมโรคได้ และไปถึงเป้าหมายที่ตัวเองตั้งไว้ได้ เอาจริงๆ สิ่งที่คนป่วยมะเร็งต้องการคือความรัก การที่เราพูดว่าฉันรักแกนะ มีคนที่รักแกอยู่เยอะ แค่นี้เราก็รู้สึกว่าเรามีแรงสู้กับโรคแล้วสำหรับกิ๊กนะคะ 

กิ๊ฟท์: กิ๊ฟท์ภาวนาอยู่เสมอว่าให้กิ๊กอยู่กับยาที่เขาได้ทุกวันนี้ไปได้ตลอด ไม่อยากให้เขาต้องมาเปลี่ยนยาไปเรื่อยๆ แบบเรา อย่างที่บอกเรา 2 คนเหมือนฝาแฝด ความสัมพันธ์ของเรา 2 คนเป็นความรักที่ถ้าเราอยากเห็นลูกเราประสบความสำเร็จอย่างไร เราก็อยากให้เขาได้เห็นลูกเขาประสบความสำเร็จแบบนั้น เป็นความรักที่อยากให้เขามีชีวิตได้อยู่ดูแลกันทั้งลูกและสามีได้ ในวันที่กิ๊ฟท์รู้สึกว่าตัวเองไม่ไหวจนท้อมากๆ และได้คุยกับกิ๊ก มันเหมือนว่าเรายังมีคนๆ หนึ่งคอนเป็นกำลังเสริมที่ทั้งเข้าใจ ทั้งคอยสร้างกำลังใจ และให้คำแนะนำต่างๆ คงเป็นความรู้สึกของความรักที่เกิดจากความเข้าใจกันจริงๆ ความสัมพันธ์ของเราทั้งคู่คือความรักบริสุทธิ์แบบที่ไม่ได้มีผลประโยชน์ต่อกันเลย เป็นความรักที่ไม่สามารถอธิบายมาเป็นตัวหนังสือได้จริงๆ ค่ะ

คุณค่าของชีวิตที่ได้มาจากการ ‘ขอบคุณ’  

กิ๊ฟท์: กิ๊ฟท์ผ่านการทำคีโมมาเยอะมาก ทำให้ร่างกายเปลี่ยนมาเป็นอีกแบบหนึ่งเลย แต่กิ๊ฟท์จะบอกตัวเองเสมอว่า เธอกล้าหาญและเข้มแข็งมาก ถ้าพูดอะไรกับตัวเองก็คงจะบอกว่า ขอบคุณที่เข้มแข็งในทุกช่วงเวลาที่ผ่านมา ไม่เคยท้อถอย ไม่เคยล้มเลิกว่าไม่ไหว ไม่เอา ไม่รักษาแล้ว ขอบคุณตัวเองที่มองเห็นคุณค่าในชีวิตเยอะมากๆ ไม่ว่าจะเจออะไรแย่ขนาดไหน  ขอบคุณใจตัวเองและภูมิใจในตัวเองมากว่าเรารับตัวเองได้ทุกอย่าง ก้าวผ่านทุกความยากอย่างมีความสุข ให้กำลังใจตัวเองได้โดยไม่ต้องร้องขอจากใคร แล้วก็บอกกับตัวเองว่าดีแล้วที่มะเร็งมาเกิดกับเรา เพราะว่าเรามีวิธีในการจัดการจิตใจของเราได้ดีมากในระดับหนึ่ง กิ๊ฟท์ขอบคุณตัวเองทุกวันที่ยังมีโอกาสได้หายใจและสามารถมองสิ่งสวยงามบนโลกใบนี้ได้อยู่

กิ๊ก: มีผู้ป่วยหลายๆ คนที่ถ้าเขายังทำใจเรื่องที่เขาเป็นมะเร็งไม่ได้ เขาจะดาวน์ไปเลย ไม่สามารถดึงตัวเองกลับมาได้เลย กิ๊กจึงขอบคุณที่ตัวเองไม่จมกับความทุกข์มากเกินไปและสามารถดึงตัวเองกลับมาได้ เราภูมิใจในตัวเอง รู้สึกว่าทำได้ดีแล้วและควรจะทำดีต่อไป กิ๊กไม่อยากย้อนเวลากลับไป ไม่อยากแก้ไขอะไรทั้งนั้น สิ่งที่ตัวเองทำมาคือดีที่สุดแล้วค่ะ 

อย่าไปกลัวเวลาที่ฟ้าไม่เป็นใจ  

กิ๊ฟท์: หากจะแนะนำ คงจะอยากให้ทุกคนยอมรับความจริงก่อนว่าเราเป็นอะไร พยายามจัดการกับความรู้สึกของตัวเอง ลองตั้งเป้าหมายว่าเราจะรักษาแบบไหน จะต่อสู้กับแนวทางการรักษาที่เลือกนี้เพื่ออะไร อยากมีลมหายใจต่อไปเพื่อใคร แล้วหากเราจะมีลมหายต่อไป ความสุขของเราคืออะไร การตั้งเป้ามาบางอย่างทำให้เรามีจุดหมายว่าเราตื่นขึ้นมาเพื่อหาคุณหมอ ไปรับคีโม เราทำไปเพื่ออะไร เมื่อเราสามารถตั้งช่วงเวลาของเราได้ว่าเราจะทำอะไร เพื่ออะไร ก้าวต่อไปเราจะเห็นแสงสว่างที่ปลายทางเพราะเรามีจุดหมายที่จะไปให้ถึง

กิ๊ก: ก่อนที่เราจะมีเป้าหมาย กิ๊กเชื่อว่าทุกคนจะต้องผ่านความรู้สึกท้อหรือว่าจิตตก กิ๊กกับกิ๊ฟท์จะพูดเสมอว่าจิตตกได้เลยค่ะ อยากร้องไห้ร้องเลย กิ๊กจะไม่พูดว่า ‘ไม่ต้องร้องแล้ว’ มันโอเคมากๆ ที่คุณจะตอบรับทุกความรู้สึกของตัวเอง ถ้าตอนนี้รู้สึกเศร้า คุณเศร้าได้เต็มที่ ร้องไห้ได้เลย เมื่อเราเสียใจไปสุดทางแล้ว เมื่อถึงจุดหนึ่งคุณรู้สึกดีขึ้นเอง เพราะฉะนั้น คำแนะนำของกิ๊กคือถ้าใครยังอยู่ในช่วงช็อก อยากร้องไห้ รับไม่ได้ ปล่อยความรู้สึกทุกอย่างที่มีออกมาให้หมด แต่ว่าไม่ควรอยู่คนเดียวนะคะ อย่างน้อยจะต้องมีคนที่คุณรู้สึกไว้ใจ คนที่พร้อมรับฟังทุกอย่าง คนที่จะไปร้องไห้กับคุณอยู่ด้วยสักคน แล้วร้องไห้กับเขา เอาให้หมด จะร้องกี่วันทำไปเลย จนเมื่อถึงจุดที่คุณรู้สึกดีขึ้น คุณจะเริ่มคิดได้ คุณจะเริ่มมีเป้าหมายอย่างที่กิ๊ฟท์บอก วันนั้นแหละคุณจะจัดการชีวิตในขั้นต่อไปได้ และพวกเราทั้งสองคนจะเป็นกำลังใจให้อีกหนึ่งแรงค่ะ 

(หมายเหตุ: คุณกิ๊ฟท์ ฐิตารีย์ เถรกุล ได้จากไปดาวดวงใหม่อย่างสงบเมื่อ 3 กุมภาพันธ์ 2566)

เรื่อง: สุดาพร จิรานุกรสกุล
ภาพ: ศรัณย์ แสงน้ำเพชร
เพิ่มเติม: แฝดมะเร็งสวย รวยความสุข

การต่อสู้กับโรคภัย ไม่ว่าจะเป็นโรคใดก็ตาม เรามักมองว่าผู้ป่วยคือบุคคลผู้เดียวที่ต้องฝ่าฟันกับความเจ็บปวดทางกายและความอ่อนล้าทางใจ ทว่า ในเส้นทางสายเดียวกันนี้ ‘Caregiver’ หรือ ‘ผู้ดูแล’ มักถูกหลงลืมทั้งๆ ที่พวกเขาต่างมีบทบาทสำคัญในการประคับประคองและอยู่เคียงข้างผู้ป่วยกระทั่งพบกับความสำเร็จของการรักษา ขณะเดียวกัน ผู้ป่วยที่เป็นโรคเรื้อรังอย่างเช่นโรคมะเร็งที่ส่วนใหญ่แล้วจำเป็นจะต้องพึ่งพาผู้ดูแลอยู่ตลอดเวลา ทำให้หน้าที่ของเพื่อนร่วมทางคนนี้เป็นงานที่เหนื่อย หนัก ใช้เวลามาก อีกทั้งก่อให้เกิดความเครียดและกังวลได้ง่ายๆ 

วันนี้ เรามีโอกาสได้พูดคุยกับ หมอบัว – ดร.พญ.ประกายทิพ สุศิลปรัตน์ แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว โรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา ถึงเรื่องราวของการดูแลคุณแม่ที่ป่วยด้วยโรคมะเร็งปอดตลอดระยะเวลากว่า 9 ปีที่ผ่านมา หน้าที่ที่คุณหมอไม่เคยมองว่าเป็นภาระ แต่คือความสุขใจที่ได้ดูแลและปลอบโยนบุคคลอันเป็นที่รักให้ดีที่สุดและใช้เวลาอยู่ร่วมกันอย่างรู้คุณค่า พร้อมๆ ไปกับการส่งต่อความรู้และประสบการณ์เรื่องการดูแลผู้ป่วยผ่านเพจ ‘สู้สิแม่ ก็แค่มะเร็ง’ ที่เธอสร้างขึ้นจนกลายเป็นชุมชนเล็กๆ แต่อบอุ่นเพื่อให้กำลังใจกลุ่มผู้ดูแลเช่นเธอ 

ความท้าทายที่แตกต่าง

เดือนกันยายน ปี 2556 หลังจากที่คุณแม่ของหมอบัวตรวจสุขภาพประจำปีพบความผิดปกติที่ปอด และได้ตรวจเพิ่มเติมจนพบว่าเป็นมะเร็งปอดระยะที่ 4 ซึ่งมีก้อนที่ปอดข้างละ 1 ก้อน และมีจุดเล็กๆ กระจายอยู่ที่ชายปอดทั้ง 2 ข้าง แต่ยังไม่กระจายไปยังอวัยวะอื่นเมื่อแรกพบ แม้เวลานั้นเริ่มมียามุ่งเป้าแล้ว แต่การที่จะใช้ยามุ่งเป้าได้หรือไม่จะต้องมีการตรวจยีนส์กลายพันธุ์  โดยการตรวจชิ้นเนื้อที่ปอดและรอผลประมาณ 3 สัปดาห์ เพื่อไม่ให้เป็นการเสียเวลา คุณหมอเจ้าของไข้จึงแนะนำให้เริ่มการรักษาด้วยเคมีบำบัดเพื่อให้ทันท่วงที หลังจากรักษาด้วยวิธีดังกล่าวไป 3 ครั้ง โรคของคุณแม่ไม่ตอบสนองต่อการรักษา ก็เป็นเวลาเดียวกันกับผลตรวจของชิ้นเนื้อออกมาโดยระบุว่ามียีนส์กลายพันธุ์ ทำให้คุณแม่ได้รักษาต่อด้วยยามุ่งเป้าตัวแรกอยู่ 13 เดือน ทว่าก้อนมะเร็งเริ่มใหญ่ขึ้น ทำให้ต้องเปลี่ยนเป็นยามุ่งเป้าตัวที่ 2 และรักษาด้วยวิธีดังกล่าวอยู่ 23 เดือน กระทั่งตุลาคมปี 2559 เมื่อเซลล์มะเร็งไม่ตอบสนองกับยามุ่งเป้าดังกล่าว คุณแม่จึงต้องไปตรวจชิ้นเนื้อที่ปอดเพื่อดูความเปลี่ยนแปลงในครั้งใหม่ และพบว่ามีการกลายพันธุ์ในแบบที่สามารถทานยามุ่งเป้าตัวที่ 3 ได้ นี่จึงเป็นทางเลือกใหม่ที่เกิดขึ้นซึ่งถูกใช้ในการรักษามาจนถึงทุกวันนี้ 

“สำหรับยามุ่งเป้าตัวที่ 3 ถือว่าการตอบสนองต่อยาอยู่ในระดับดี แม้ก้อนมะเร็งไม่ได้ยุบลงและยังเหลือก้อนหลักๆ ที่ปอดซ้ายขวาข้างละก้อน แต่ส่วนที่กระจายตัวเล็กๆ ที่ชายปอดนั้นหายหมด เมื่อเข้าสู่ปี 2562 คุณหมอจึงใช้วิธี ‘ฉายรังสีร่วมพิกัด’ เพิ่มเติมที่ปอด ซึ่งเมื่อมีการติดตามผล เซลล์มะเร็งได้มีกระจายเป็นจุดเล็กๆ 2 จุดไปที่สมองราวๆ เดือนเมษายน ปี 2563 แต่เป็นการกระจายน้อยมาก จึงได้ทำการฉายรังสีในแบบเดียวกันที่สมอง จนปัจจุบัน โรคมะเร็งของคุณแม่นิ่งแล้ว ตอนนี้ก็เข้าสู่ปีที่ 10 ของการรักษาแล้วค่ะ   

“ถ้าถามเรื่องความยาก คงต้องแบ่งเป็นความยากในส่วนของผู้ป่วยกับผู้ดูแล สำหรับคุณแม่ เปรียบเทียบการรักษาก็เหมือนกับคลื่น บางช่วงคลื่นสงบ บางช่วงเป็นคลื่นลูกใหญ่ เช่น ช่วงที่ให้เคมีบำบัดและการทานยามุ่งเป้า ท่านต้องต่อสู้กับอาการข้างเคียงหลายๆ อย่าง รวมทั้งการรักษาโรคเรื้อรังเป็นสิ่งที่ยาวนาน ทำให้ต้องเผชิญทั้งอาการของตัวโรคเองและเรื่องของการรักษา อีกทั้งเมื่อร่างกายผ่านการรักษามานาน ประกอบกับอายุที่มากขึ้น ความยากถัดมาคือความร่วงโรยและเปลี่ยนแปลงของวัยที่เข้ามาเกี่ยวข้องด้วย ทำให้ตลอดทางถือว่าไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับคุณแม่เลย 

“การให้กำลังใจคุณแม่ หมอจะไม่ใช่สไตล์ใช้คำพูดปลอบประโลม แต่จะเป็นลักษณะคุยกันเพื่อให้ท่านเข้าใจข้อเท็จจริงว่าเราน่าจะไปกันในทิศทางไหน หมอคิดว่าถ้าท่านรู้ว่าเรามีความตั้งใจ มีความรอบรู้ ซึ่งหมอไม่ได้รู้ทุกเรื่องนะคะ แต่เรื่องไหนที่ไม่รู้ เราจะพยายามไปค้นคว้า ไปเสาะหามาให้ รวมถึงการพาคุณแม่ไปหาหมอได้สม่ำเสมอ สามารถจัดการทุกเรื่องให้สำเร็จอย่างเป็นรูปธรรม ไม่ติดขัด มีความหวัง ความพร้อม หมอเชื่อว่าสิ่งเหล่านี้เป็นเหมือนการสร้างกำลังใจ ทำให้ท่านรู้สึกว่าชีวิตไม่ได้ยุ่งยากจนเกินไป ถึงแม้การรักษาจะยาวนานต่อเนื่องก็ตาม

“ในส่วนของผู้ดูแล โดยรวมจะเป็นเรื่องของการจัดการว่าจะทำอย่างไรให้ทุกอย่างผ่านไปได้อย่างราบรื่นที่สุด ซึ่งความยากของผู้ดูแลคงจะเป็นเรื่องการประคองตัวเอง ยิ่งถ้าเป็นผู้ดูแลซึ่งอยู่ในวัยทำงานที่ต้องทำงานไปด้วยและจัดการเรื่องการดูแลผู้ป่วยไปพร้อมๆ กัน เรายิ่งต้องประคองตัวว่าจะทำอย่างไรไม่ให้ตัวเองอยู่ในภาวะ burn-out หรือหมดไฟ สำหรับหมอ เรื่อง burn-out จะมาเป็นพักๆ ที่สำคัญคือตัวเราไม่ได้อยู่ในวัยที่มีเรื่องให้ burn-out แค่เรื่องเดียว เรามีทั้งเรื่องการดูแลคุณแม่ การทำงาน สุขภาพของตัวเอง หมอจึงพยายามเช็คตัวเองตลอดว่าตอนนี้เราโอเคไหม เหนื่อยไปหรือเปล่า ถ้าพบว่าอารมณ์เริ่มไม่มั่นคง จะบอกตัวเองว่าให้พักได้แล้ว นอนเถอะ เดี๋ยวพรุ่งนี้ค่อยแก้ไขกันไป หรือจะคุยกับเพื่อนสนิท รวมถึงถ้ามีปัญหาอะไรที่คิดไม่ออกแล้ว หมอจะขอความช่วยเหลือจากคนที่เชี่ยวชาญในเรื่องนั้นๆ เพื่อให้ปัญหาที่เจออยู่เบาบางลงค่ะ”

ชุมชนแห่งการแบ่งปันและส่งต่อกำลังใจ

ด้วยหมอบัวต้องไปเฝ้าคุณแม่ให้เคมีบำบัดซึ่งใช้เวลาพอสมควรในแต่ละครั้งที่ไปโรงพยาบาล เมื่อมีเวลาว่างยาวๆ จึงเกิดความคิดขึ้นมาว่า หากเราสามารถใช้เวลาที่มีตรงนั้นจดบันทึกและบอกเล่าประสบการณ์ที่ได้รับ โดยที่สามารถให้ความรู้คนอื่นไปได้ด้วยน่าจะเป็นเรื่องที่ดี 

“ในเวลานั้น ความรู้เรื่องมะเร็งปอดยังมีไม่มากและไม่ได้เข้าถึงง่ายเหมือนทุกวันนี้ เรียกว่าความรู้หลายๆ อย่างอยู่ในวงจำกัด หรือบางครั้งข้อแนะนำของคุณหมอ เช่น คุณหมอให้ทานอาหารที่มีไข่ขาว หมอเองไม่ใช่เป็นคนทำกับข้าว ยังคิดหนักเลยค่ะว่าเราจะทำอย่างไรดี และต้องไปหาข้อมูลอยู่เหมือนกัน หมอเลยคิดว่าถ้าเราสามารถสร้างช่องทางที่เชื่อมโยงความรู้สู่คนไข้ ผู้ดูแล และคนทั่วไปได้คงดีไม่น้อย นั่นจึงเป็นที่มาของเพจ ‘สู้สิแม่ ก็แค่มะเร็ง’  

“ช่วงแรกๆ หมอมีหนังสือเมนูไข่ขาว เขียนโดย แม่ชีอรวสุ นพพรรค์ ซึ่งใครที่ต้องการหมอจะจัดส่งเล่มหนังสือทางไปรษณีย์ให้ฟรีทั่วประเทศไทย ตอนนี้แจกไปหมดแล้ว รวมทั้งยังมี ‘คู่มือจริงหรือไม่มะเร็งปอดไม่น่ากลัวอย่างที่คุณคิด 2020’ และ ‘คู่มืออาการข้างเคียงจากการใช้ยารักษามะเร็งปอดแบบมุ่งเป้า’ ซึ่งจัดทำโดยหน่วยมะเร็งวิทยา โรงพยาบาลรามาธิบดี แจกทั้งรูปแบบเล่มและไฟล์ซึ่งยังแจกอยู่จนถึงปัจจุบัน

“นอกจากความรู้เรื่องโรคมะเร็ง การรักษา คำแนะนำ และการดูแลผู้ป่วยที่หมอมีประสบการณ์ตรงแล้ว อีกหนึ่งเรื่องที่หมออยากสื่อสารคือแง่มุมของผู้ดูแลว่าพวกเรามีบทบาทอย่างไร มีเรื่องใดบ้างที่ต้องให้ความสำคัญ เช่น ‘ผู้ดูแลซึ่งต้องมีภาระผู้ดูแล’ ที่ประชาชนทั่วๆ ไปยังไม่ค่อยเข้าใจคำนี้ได้อย่างลึกซึ้ง ไม่ว่าจะเป็นเจ้านายที่อาจไม่เข้าใจว่าทำไมลูกน้องต้องลางานทั้งวันเพื่อพาคุณพ่อคุณแม่ไปโรงพยาบาล เพื่อนอาจไม่เข้าใจว่าจะช่วยเหลือเพื่อนที่ต้องทำหน้าที่เป็นผู้ดูแลคนในครอบครัวที่เจ็บป่วยได้อย่างไร หมอจึงพยายามเน้นย้ำ ไม่ว่าจะเป็นในเพจหรือว่าในการเสวนาต่างๆ ที่มีโอกาสได้ไปร่วมงานว่า ในการดูแลผู้ป่วยโรคเรื้อรังต่างๆ ผู้ดูแลมีบทบาทสำคัญมากในการที่จะทำให้การรักษาเป็นไปในรูปแบบไหน มีผู้ดูแลมากมายที่ไม่เลือกรักษาแบบแผนปัจจุบันเพราะความไม่รู้ ความกลัว จึงเลือกพาผู้ป่วยไปแสวงรักษาด้วยวิธีอื่นๆ ซึ่งทำให้เสียเวลาและโอกาสไป ประเด็นดังกล่าวทำให้เห็นว่าผู้ดูแลมีบทบาทอย่างมาก ฉะนั้น ตัวเพจจึงมุ่งที่จะให้ความรู้กับผู้ดูแลด้วยเพื่อให้พวกเขามีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง เพราะจริงๆ เวลาคุณหมอเจ้าของไข้แนะนำอะไร เช่น “เรื่องของการรักษา หมอจะผ่าตัดและให้เคมีบำบัด ไม่ต้องกลัวนะ” คนไข้อาจจะรู้สึกว่าที่หมอบอกไม่ต้องกลัวเพราะหมอหรือคุณพ่อคุณแม่ของหมอไม่ได้ป่วยนี่นา แต่การทำเพจนี้ขึ้น หมอไม่จำเป็นต้องพูดอะไรเยอะ เพราะสิ่งที่เรานำเสนอเป็นประสบการณ์จากตัวหมอจริงๆ ที่ท้ายที่สุดมันจะหนักแน่นขึ้นไปเอง เพราะคนจะได้เห็นว่าหมอมุ่งมั่นกับการรักษาและติดตามผลอาการของคุณแม่อย่างต่อเนื่องขนาดไหน หมอตัดสินใจอย่างรวดเร็วที่ให้ท่านเข้ารับการรักษาแผนปัจจุบันโดยไม่ได้ลังเลหรือรีรอ รวมทั้งเคมีบำบัดไม่ได้น่ากลัวอย่างที่คิด และเป็นทางเลือกที่หมอเลือกในการรักษาคุณแม่ของตัวเอง เพราะฉะนั้นหมอจึงไม่อยากให้ผู้ป่วยหรือผู้ดูแลกลัวที่จะเข้ารับการรักษา ไม่อยากให้ปล่อยเวลาล่วงเลยจนสายเกินไป ซึ่งถ้าทำได้ตามเป้าหมายนี้ได้หมอถือว่าเพจบรรลุวัตถุประสงค์แล้ว แต่ปรากฏว่ามีคนมาดูเยอะ จึงทำให้หมอได้เผยแพร่ความรู้ไปมากพอสมควรจนเกิดชุมชนที่น่ารักแห่งนี้ขึ้น”  

เมื่อโรคเปลี่ยนโลก

“ต้องอธิบายอย่างนี้ค่ะว่า ความรู้กับมุมมองของหมออยู่แยกกัน ในแง่ของความรู้ หมอรู้ว่าคุณแม่เป็นมะเร็ง อยู่ในระยะที่เท่าไหร่ การรักษาต้องดำเนินไปอย่างไร แต่ในส่วนของมุมมอง หมอไม่ได้ต่างจากคนทั่วไป ถามว่าตอนที่รู้ว่าคุณแม่เป็นมะเร็งตกใจหรือกลัวไหม หมอตกใจ ซึ่งในความเป็นหมอไม่ได้ทำให้รู้สึกว่าทุกอย่างจะง่ายไปเสียทั้งหมด อาจจะง่ายในแง่ที่ว่าเราเข้าใจศัพท์ทางการแพทย์ เราค้นคว้าเป็น แต่ว่าหมอไม่ได้เชี่ยวชาญทางด้านมะเร็ง เรายังต้องหาความรู้และทำความเข้าใจอะไรอีกหลายอย่าง รวมไปถึงต้องกลับมาอยู่บนพื้นฐานของความเป็นจริงและความเป็นไปได้เหมือนมนุษย์ปกติ เช่น มะเร็งระยะที่ 4 ที่คุณแม่เป็นจะไม่หายนะ แต่ว่าหมอมีมุมมองบางอย่างที่อาจจะต่างจากคนอื่นบ้าง เช่น โรคไม่หายแต่เราสามารถมีคุณภาพชีวิตที่ดีได้ มีอัตราการรอดชีวิตที่มากขึ้นได้ หรือในฐานะที่เป็นหมอเวชศาสตร์ครอบครัว ปกติหมอจะต้องดูแลทั้งผู้ป่วยและสมาชิกในครอบครัวว่าควรจะมีบทบาทอย่างไร ควรจะจัดสรรเวลาอย่างไร เราจึงมองออกว่าผู้ดูแลจะสามารถช่วยผู้ป่วยอย่างไรให้มีความต่อเนื่องและมีความเป็นองค์รวมในการที่จะดูแลเขาได้ 

“สิ่งที่เปลี่ยนไป คงต้องบอกว่าหมอมองอะไรต่างๆ รอบตัวได้ลึกซึ้งและเข้าใจมากขึ้น อย่างตอนตรวจรักษา หมอเห็นลูกๆ พาคุณพ่อคุณแม่มาหา แล้วขอให้หมอช่วยนัดวันที่ไม่ใช่เป็นวันทำงานของเขาได้ไหม หรือบางทีคนไข้เล่าให้ฟังว่าต้องตื่นตั้งแต่ตี 4 เดินทางจากอยุธยาเพื่อไปรักษาที่โรงเรียนแพทย์ในกรุงเทพฯ เมื่อก่อนเราจะเข้าใจเขาในระดับหนึ่ง แต่เมื่อมาเป็นผู้ดูแล ได้อยู่ในจุดเดียวกัน นั่นทำให้เรารู้สึกลึกซึ้งและเห็นอกเห็นใจผู้อื่นมากขึ้น 

“การมีคนในครอบครัวป่วยเป็นโรคมะเร็งทำให้หมอเข้าใจชีวิตอย่างถ่องแท้ว่าการเกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นวัฏจักรและเรื่องธรรมดาที่เราทุกคนต้องเผชิญ แต่ว่าในแต่ละขั้นตอน เราจะทำอย่างไรให้ผ่านพ้นไปอย่างดีที่สุด เมื่อก่อนหมอไม่ได้เข้มงวดกับตัวเองมากนัก คิดแค่ว่าเดี๋ยวเราถึงสเต็ปไหน ก็เผชิญกันไปตามสเต็ปนั้นแหละ แต่เมื่อได้ดูแลคุณแม่ หมอจึงใช้ชีวิตอย่างระวังมากขึ้น รู้สึกว่าเราต้องใช้ชีวิตให้ดี ต้องดูแลสุขภาพให้ดี บางเรื่องที่หลีกเลี่ยงได้ ก็หลีกเลี่ยงเถอะ อย่านอนดึกมาก ออกกำลังกายสม่ำเสมอ อย่าขี้เกียจ หรือโรคใดๆ ที่สามารถป้องกันได้ เราก็ควรจะทำ แต่หากเราหลีกเลี่ยงไม่ได้และเป็นโรคอะไรสักอย่างขึ้นมาแล้ว การตระเตรียมในเบื้องต้นจะทำให้ทุกๆ อย่างผ่อนคลายลงได้ 

“หมอยังพบว่าตัวเองเปลี่ยนแปลงไปหลังจากเป็นผู้ดูแล คือตัวเองมีความสุขง่ายและสุขกับสิ่งใกล้ตัวได้มากขึ้น เป็นความสุขที่ไม่ซับซ้อน แค่ได้ทานของอร่อย นอนหลับ เล่นกีฬา วิ่ง ปั่นจักรยาน ก็สุขแล้ว ถ้าชีวิตจะต้องไปผูกติดว่าความสุขของฉันคือการไปช็อปปิ้งต่างประเทศเท่านั้น ป่านนี้หมอคงระทมทุกข์ เลยรู้สึกว่าเรื่องหนึ่งที่ผู้ดูแลสามารถปรับมุมมองได้คือการแสวงหาความสุขจากเรื่องง่ายๆ อาศัยเก็บเกี่ยวความสุขย่อยๆ ในแต่ละวัน เจ้ามะเร็งนี่ยังทำให้หมอคิดไปไกลแบบสเกลโลกเลยนะคะ อย่างคุณแม่เป็นมะเร็งปอด หมอจึงไม่อยากให้ใครสูบบุหรี่ เพราะมันหนักหนาสาหัสมากจริงๆ อยากปลูกต้นไม้เยอะๆ ให้สิ่งแวดล้อมดีๆ ไม่มีมลพิษ การที่แม่เป็นมะเร็งปอดทำให้เราคิดถึงคนอื่นมากขึ้นเยอะเลยค่ะ”

บัญญัติหลายประการกับภารกิจดูแลผู้ป่วยเรื้อรัง

“สำหรับคำแนะนำกับผู้ดูแลด้วยกัน จากประสบการณ์ที่หมอดูแลคุณแม่มาจนถึงทุกวันนี้ ต้องบอกก่อนเลยว่าหากคุณต้องรับมือกับมะเร็ง คุณต้องไม่กลัวจนเกินไป ส่วนใหญ่เวลาพูดถึงมะเร็งปุ๊บ คนมักจินตนาการถึงความตาย คิดไปไกลแล้วว่าคงอยู่ได้อีกเพียงไม่กี่เดือน แต่ในยุคสมัยที่เทคโนโลยีทางการแพทย์มีพัฒนาการที่ดีและมีหนทางรักษามากมายอย่างทุกวันนี้ที่ทำให้การรักษามะเร็งไม่ได้ยากจนเกินไปแล้ว ทัศนคติของผู้ป่วยและผู้ดูแลจำเป็นต้องเปลี่ยนไปด้วยว่าการดูแลรักษาโรคดังกล่าวไม่ต่างไปจากโรคเรื้อรังอื่นๆ ที่อยู่กันได้ยาวๆ แล้ว หากนึกถึงใครไม่ออก นึกถึงคุณแม่หมอบัวก็ได้

“เรื่องที่สอง มะเร็งเป็นโรคเรื้อรังซึ่งเป็นโรคที่มีแนวโน้มที่เราจะต้องอยู่กับผู้ป่วยแบบยาวๆ อย่างที่บอก ผู้ดูแลและสมาชิกในครอบครัวมีความพร้อมแค่ไหน ข้อหนึ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้เลยคือ ก่อนที่จะดูแลคนอื่นได้ เราจะต้องดูแลตัวเองให้ดีก่อน อย่าลืมตรวจสุขภาพตัวเองบ้าง ในงานวิจัยต่างๆ หรือการสำรวจที่พบโดยส่วนใหญ่ ผู้ดูแลแทบจะไม่มีเวลาในการจัดการสุขภาพของตัวเองเลย เช่น ไม่ได้ตรวจสุขภาพประจำปี ไม่ได้ตรวจสุขภาพฟัน เพราะต้องวุ่นอยู่กับการดูแลผู้ป่วย การจัดการงานของตัวเอง ที่อยู่อาศัย กิจวัตรประจำวันของคนไข้ เพราะฉะนั้น หมอจึงเน้นย้ำว่าผู้ดูแลจะต้องไม่ละเลยเรื่องสุขภาพของตัวเอง

“นอกจากนี้ หมออยากให้เราดูแลกันด้วยความรู้ ความรัก และความเข้าใจ การดูแลด้วยความรู้คือเข้าให้ถูกช่องทาง เสาะแสวงหาให้ถูกทาง สอบถามจากคุณหมอและผู้มีประสบการณ์ ส่วนความรักและความเข้าใจหมายถึงสัมพันธภาพที่ดีระหว่างผู้ดูแลกับผู้ป่วย คุยกันให้เข้าใจว่าเราจะเดินหน้ากันไปอย่างไร ที่สำคัญไปกว่านั้นคือการมีความหวังและให้กำลังใจกันและกันเสมอ ถ้าจะไปต่อแบบยาวๆ 

“มีคนมาถามหมอเยอะเลยว่าดูแลคุณแม่มากว่า 9 ปีแล้ว ทำได้อย่างไร หมอมักจะบอกเขาเป็น motto ไว้ 4 ข้อ คือ 1) ตั้งสติให้เร็ว 2) ปรับตัวให้ทัน 3) อดทนให้นาน และ 4) จัดการให้ดี ตั้งสติคือเวลาคุณหมอวินิจฉัยและแจ้งให้เราทราบ อย่างกรณีของคุณแม่ของหมอ ท่านอึ้งไปเลยนะคะหลังจากได้ยินคำว่ามะเร็ง ไม่ได้ยินอะไรอีกเลย เพราะฉะนั้นคนที่ต้องตั้งสติให้เร็วคือผู้ดูแล จัดการความเครียดของตัวเองให้ดี เมื่อดึงสติกลับมาได้แล้ว เราจะรู้ว่าต้องทำอะไรต่อ จากนั้นคือการปรับตัวให้ทัน เพราะคนไข้จะปรับตัวทันไม่ทัน เราต้องปรับตัวก่อน อย่างหมอเมื่อรู้ว่าคุณแม่ต้องเข้ารับการรักษา เราต้องมาเช็กว่าจะต้องไปนอนโรงพยาบาลกี่วัน แล้วจึงวางแผนและจัดการหน้าที่การงานให้เสร็จสิ้น จัดลำดับความสำคัญของสิ่งที่จะต้องทำ อะไรต้องให้คนอื่นช่วย ต้องบอก มีปัญหาอะไรต้องปรึกษาคนที่ปรึกษาได้ ไม่ว่าจะเป็นญาติพี่น้องหรือเพื่อนสนิท สำหรับความอดทน เมื่อมะเร็งเข้ามาในชีวิตของคนที่เรารัก แน่นอนชีวิตของเราจะต้องเปลี่ยนไป เรื่องบางเรื่องอาจจะไม่เป็นไปตามที่เราคิดหรือวางแผนไว้ เราอาจจะต้องเสียสละในหลายๆ เรื่อง ทั้งเวลาที่ต้องจัดสรรให้เหมาะสม โอกาสในชีวิต การเงินที่อาจจะต้องประหยัดมากขึ้น เรื่องงานที่อาจจะต้องลดงานที่ไม่จำเป็นลง หรือความสัมพันธ์ที่บางคนมีครอบครัวเป็นของตัวเองต้องพูดคุยให้เข้าใจกัน ในจุดนี้ความอดทนจะเป็นสิ่งที่ทำให้เราผ่านช่วงยากๆ ในชีวิตไปได้ แต่หากวันใดที่ถึงจุดที่จะทนไม่ไหวและต้องการความช่วยเหลือ อย่ารีรอที่จะร้องขอ ลองดูว่ามีใครไหมที่สามารถช่วยเราในเรื่องนั้นๆ ได้บ้าง 

“จริงๆ ในหลักการของเวชศาสตร์ครอบครัวที่หมอทำงานอยู่ เราจะต้องดูแลทั้งผู้ป่วยและผู้ดูแลควบคู่กันไป แต่ว่าในโลกของความเป็นจริง ผู้ดูแลมักถูกลืม เพราะคนส่วนใหญ่มักให้ความสนใจกับผู้ป่วยว่า “เก่งจังเลยที่รอดชีวิตจากมะเร็งได้” เราจะอยากรู้ว่าตัวผู้ป่วยเก่งอย่างไร คุณหมอผู้รักษาเก่งอย่างไร หรือใช้เทคโนโลยีทางการแพทย์อะไร แต่ว่าผู้ดูแลคือคนที่อยู่ข้างหลังเสมอในทุกๆ การเดินทางเลยนะคะ หมอไม่ได้พูดเพราะว่าตัวเองเป็นผู้ดูแลนะ เพียงแต่ว่าหมอเชื่อว่ายังมีคนอีกกลุ่มหนึ่งที่เขาสมควรได้รับกำลังใจและเห็นคุณค่าเช่นกัน หมอจึงอยากขอบคุณมากๆ ที่ให้โอกาสหมอได้มีพื้นที่ในการช่วยเผยแพร่เรื่องราวเกี่ยวกับผู้ดูแลค่ะ (ยิ้ม)”

• แพทย์ในดวงใจ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ในโครงการแพทย์ในดวงใจ ๗๗ จังหวัด โดย แพทยสมาคมแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ พ.ศ. 2562
• แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัวดีเด่นด้านบริการ รางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ากัลยานิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ พ.ศ 2562
• คนดีศรีปฐมภูมิ กระทรวงสาธารณสุขและสมาคมเวชกรรมสังคมแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2564

เรื่อง: สุดาพร จิรานุกรสกุล
ภาพ: กำพล วชิระอัศกร 

‘หมอบัว’ หรือ ‘อาจารย์บัว’ เป็นคำพูดติดปากที่ใครต่างใช้เรียก อาจารย์นายแพทย์วิษณุ โล่ห์สิริวัฒน์ ศัลยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการการผ่าตัดเต้านมและมะเร็งเต้านมคนนี้ นอกจากบทบาทคุณหมอและอาจารย์ประจำภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทย์ศาสตร์ ศิริราชพยาบาลแล้ว หมอบัวยังเป็นผู้ก่อตั้งเพจ ‘เพื่อสองเต้าที่เท่ากัน by Dr Bua’ ด้วยความตั้งใจที่อยากจะสร้างพื้นที่กลางสำหรับให้ความรู้แบบทุกมิติเกี่ยวกับเต้านม รวมถึงโรคมะเร็งเต้านมแก่ประชาชน ซึ่งดำเนินการต่อเนื่องมากว่า 10 ปีแล้ว วันนี้เรามีนัดกับหมอบัวเพื่อพูดคุยถึงสิ่งที่เขาได้ทำและกำลังจะทำเกี่ยวกับโรคมะเร็งแบบเอ็กซ์คลูซีฟ 

สร้างประโยชน์จากความรู้และแรงกาย  

“ย้อนกลับไปตอนที่เป็นนักศึกษาแพทย์ นอกจากวิชากายวิภาคแล้ว ผมยังชอบเกี่ยวกับงานฝีมือ งานหัตถการ ซึ่งพบว่าการเป็นหมอผ่าตัดตอบโจทย์เราในแง่ที่ว่าเราสามารถใช้ความรู้ความถนัดได้อย่างเต็มที่ ส่วนทำไมถึงเลือกเต้านมและโฟกัสที่ด้านมะเร็งด้วย อย่างแรกเป็นเพราะผมมีคนในครอบครัวป่วยด้วยโรคดังกล่าว ก็คิดว่าถ้าเรามีความรู้และความเข้าใจเรื่องมะเร็งเต้านม นั่นจะทำให้เราสามารถช่วยคนในครอบครัวได้นะ อีกเหตุผลหนึ่งคือมะเร็งเต้านมเป็นมะเร็งที่พบบ่อยที่สุดในผู้หญิง เป็นโรคที่อาจจะนำมาซึ่งความสูญเสียทั้งอวัยวะ ร่างกาย และชีวิต ผมจึงอยากเป็นส่วนหนึ่งที่ใช้ความรู้ด้านศัลยศาสตร์มาทำให้คนไข้มีคุณภาพชีวิตดีขึ้นและอยู่ได้ยาวนานแบบมีคุณภาพ นี่จึงเป็นแรงกระตุ้นลึกๆ ที่ทำให้สนใจงานด้านนี้ครับ”

สำหรับหมอบัว การดูสุขภาพให้กับผู้คนไม่ใช่แค่การเข้าไปรักษาเพื่อให้หายจากโรคเพียงอย่างเดียว แต่คือการสื่อสารกับผู้ป่วย ครอบครัว และสาธารณชนเพื่อให้พวกเขามีความรู้และความเข้าใจที่ถูกต้อง ซึ่งจะนำไปสู่การดูแลและป้องกันตัวเองได้อย่างมีสติและเหมาะสมด้วย

“สำหรับเพจ ‘เพื่อสองเต้าที่เท่ากัน by Dr Bua’ ผมเริ่มทำมาตั้งแต่ตอนจบศัลยแพทย์ทั่วไปและต่อยอดศัลยแพทย์ตกแต่งซึ่งตอนนั้นได้มาปฏิบัติงานอยู่ที่ประเทศอิตาลีเป็นเวลา 5 ปี ถ้านับถึงตอนนี้ก็เป็นเวลา 10 กว่าปีแล้ว จำได้ว่าตัวเองเริ่มใช้เฟซบุ๊กเพื่อติดต่อกับเพื่อนๆ แต่ตอนนั้นเราอยากใช้ประโยชน์จากเฟซบุ๊กไปด้วย จึงดูว่าเราสามารถจะทำอะไรในแง่ไหนได้อีกบ้าง จนมาตกผลึกว่าเราสามารถใช้พื้นที่ตรงนี้สำหรับสื่อสารและให้ความรู้ในสิ่งที่เรามีได้นี่นา เนื่องจากผมคิดว่า การที่ผมตรวจคนไข้ใน 1 วันใช้เวลาเคสละ 15 นาที ผมอาจจะตรวจรักษาและให้ความรู้คนไข้ได้ 30-50 เคสต่อวัน แต่ถ้าเรามีแพลตฟอร์มกลางที่สามารถกระจายความรู้และความเข้าใจให้กับประชาชนได้ นั่นจะทำให้ผมมีโอกาสได้ส่งต่อสิ่งที่มีสู่สาธารณชนได้กว้างขึ้น จากผู้รับสารจำนวนไม่มาก ความรู้จะสามารถเข้าถึงคนในหลักร้อย หลักพัน หรือหลักหมื่นได้ในเวลาอันสั้น 

“หนึ่งในเหตุผลหลัก ส่วนหนึ่งมาจากความเข้าใจผิดเกี่ยวกับโรคมะเร็ง ซึ่งหากเราสามารถกระจายความรู้ที่ถูกต้องได้ ทั้งคนทั่วไปเอง รวมถึงคนป่วยจะสามารถเฝ้าระวังและดูแลตัวเองอย่างถูกวิธีได้ เช่น คนยังเข้าใจผิดอยู่ว่าหากเป็นมะเร็งแล้วเป็นวาระสุดท้ายของชีวิต การรักษามะเร็งเต้านมในปัจจุบันถือว่ามีการพยากรณ์โรคและผลการรักษาที่ดีมาก ซึ่งการรักษาที่ดีนั้นเกิดจากสหสาขา ตัวอย่างเช่น เคมีบำบัดในปัจจุบันแตกต่างจากสมัยก่อนมาก หากโรคอยู่ในระยะต้นๆ แพทย์สามารถให้ยาเคมีเพื่อครอบคลุมและป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำได้ รวมถึงยาเคมีบำบัดในปัจจุบันไม่ได้ส่งผลที่รุนแรงต่อผู้ป่วยที่จะทำให้มือเท้าลอก ผมร่วง ปากเท้าเปื่อย ไม่ใช่นะครับ เคมีในปัจจุบันมีหลายสูตรซึ่งไม่ได้มีความรุนแรงเหมือนแต่ก่อน หรือการฉายรังสีเองก็ไม่ใช่ว่าฉายแล้วรังสีจะแพร่ไปสู่คนอื่น เมื่อฉายรังสีแล้วไม่ได้มีผลเสียอะไร หรือการเป็นมะเร็งเต้านมจะต้องตัดเต้านมเท่านั้น ก็ไม่จริงนะครับ มะเร็งเต้านมสามารถรักษาแบบเก็บเต้านมไว้ได้ด้วย ดังนั้น ยิ่งจำนวนคนที่ได้ความรู้กว้างและลึกมากขึ้นเท่าไหร่ นอกจากจะทำให้คนมีความรู้ที่ถูกต้องซึ่งจะช่วยลดความวิตกกังวลและความเข้าใจผิดได้แล้ว ยังจะทำให้ผู้ที่มีความเสี่ยงสามารถเฝ้าระวัง รวมทั้งผู้ป่วยสามารถรู้ว่าจะต้องปฏิบัติตัวอย่างไรบ้างสำหรับดูแลตัวเองเบื้องต้นได้ในเวลาเดียวกัน

“ในมุมส่วนตัว การทำเพจนี้ขึ้น ผมรู้สึกว่าตัวเองได้ทำประโยชน์ให้กับผู้อื่น ในขณะเดียวกันยังได้เป็นผู้ได้รับ ทั้งกำลังใจ คำติชม และฟีดแบคต่างๆ มาจากคนอ่านและคนฟังด้วย ที่จริงเพจนี้ไม่ใช่ของผมเพียงคนเดียวหรอกครับ แต่เป็นเพจที่เกิดจากผู้อ่าน คนไข้ หรือแม้แต่ญาติคนไข้ช่วยกันแนะนำติชมจนทำให้เพจสามารถเดินหน้ามาได้จนถึงทุกวันนี้ เหมือนกับผมเป็นสื่อกลางระหว่างความรู้ด้านเต้านมกับคนไข้ แล้วประสานให้ทุกคนได้ประโยชน์เท่าๆ กันมากกว่า ซึ่งตรงนี้ไม่จำเป็นว่าจะต้องเป็นผู้ป่วยหรือเคสที่รักษากับผมจะเข้ามาอ่านได้เท่านั้น ไม่ใช่นะครับ ไม่ว่าจะเป็นเคสที่ไหน รักษาที่ไหน หรือว่าไม่ได้เป็นอะไรเลยก็ตาม แค่มาอ่านและได้ความรู้ไปตรงนี้กลับไป ผมก็ดีใจมากแล้ว ผมจะบอกทุกครั้งในไลฟ์ว่าถือว่าได้มาทำความดีและแบ่งปันความรู้ซึ่งกันและกัน ผมขอให้ความดีนี้ส่งผลให้ทุกคนสมบูรณ์แข็งแรงกันไปอย่างนี้ครับ”

ภารกิจร่วมด้วยช่วยกัน

“มะเร็งเต้านมเป็นมะเร็งที่ถ้าเทียบกับมะเร็งในหลายๆ ชนิดแล้ว ถือว่าเป็นมะเร็งที่ผลการรักษาเกือบจะดีที่สุดโดยเฉพาะในเคสที่พบในระยะต้น ดังนั้น ถ้ามาพบแพทย์แล้วแพทย์ให้การรักษาใดๆ ผมอยากจะให้ผู้ป่วยรับการรักษานั้นตามที่แพทย์แนะนำ ไม่ว่าจะเป็นเคมีบำบัด ฉายแสง ยาต้านฮอร์โมน หรือว่ายาพุ่งเป้า โดยระหว่างการรักษา อาจจะมีผลแทรกซ้อนบ้าง แต่ว่าผลประโยชน์จากการได้ยาเหล่านี้เรียกว่าสูงมากเลยครับ ฉะนั้น อยากบอกคนไข้ว่าปัจจุบันเทคโนโลยีการรักษาก้าวหน้าไปมากแล้ว ไม่ต้องกังวลในการที่จะมารักษานะครับ

“นอกจากนี้แล้ว หลายๆ ครั้งแม้คนไข้จะต้องสู้ด้วยตัวเองระหว่างการรักษา แต่ผู้ดูแลเองก็มีบทบาทสำคัญไม่ต่างกัน เนื่องจากคนไข้จะผ่านระยะของโรค ตั้งแต่การปฏิเสธว่าทำไมฉันต้องเป็นโรคนี้ ไม่จริงหรอก ฉันทานอาหารมังสวิรัติจะเป็นมะเร็งได้อย่างไร ฉันไม่ได้สูบบุหรี่ทำไมถึงเป็น ต่อมาจะเริ่มรู้สึกโกรธ มีภาวะซึมเศร้า จากนั้นถึงจะยอมรับได้ ซึ่งถ้าเราเข้าใจกระบวนการที่จะเกิดขึ้น เราจะรับมือกับเขาได้ เช่น ช่วงที่เขากำลังปฏิเสธ เราต้องให้ความเข้าใจ ช่วงที่เขาโกรธ โมโหหงุดหงิด เราต้องเป็นกำลังใจว่าไม่เป็นไรนะ โรคนี้รักษาได้ หรือในช่วงที่เขามีภาวะซึมเศร้า เราต้องคอยซัพพอร์ตว่า การเป็นโรคนี้ไม่ใช่ความผิดใคร อย่าไปโทษใครหรือตัวเอง พอผ่านตรงนี้ไปถึงจุดที่เขายอมรับได้ ทุกอย่างจะเริ่มง่ายขึ้นครับ ส่วนใหญ่ในเคสที่ประสบความสำเร็จเรื่องการดูแลรักษาจะมาจากการที่ผู้ดูแลและคนรอบข้างให้เวลา ความรัก ความเข้าใจ นั่นจะทำให้ผู้ป่วยสามารถกลับมาใช้ชีวิตในสังคมได้เป็นปกติ

“สำหรับคนทั่วไปและสังคมเองยังสามารถช่วยสนับสนุนในแง่ของจิตใจผู้ป่วยมะเร็งได้เช่นกัน ต้องบอกอย่างนี้ครับว่า ผู้ป่วยมะเร็งเขาไม่ได้เลือกที่จะเป็น เพราะฉะนั้น เขาค่อนข้างมีการกระทบกระเทือนทางด้านจิตใจเยอะอยู่แล้ว ดังนั้น ในฐานะคนทั่วไป ถ้าเป็นไปได้ อยากให้เราเข้าใจและส่งกำลังใจ อย่างน้อยอย่ารังเกียจหรือพูดอะไรที่ทำให้เสียกำลังใจ เช่น การฉายรังสี บางคนจะกลัวว่าฉายรังสีแล้วจะเอามาติดหรือเปล่า รังสีจะมาแพร่ไหม หรืออาจจะมีคำว่า “ให้เคมีบำบัดเหรอ แย่แน่เลย” นั่นจะทำให้ผู้ป่วยเสียกำลังใจได้ เพราะมะเร็งหลายๆ ชนิดสามารถรักษาและควบคุมโรคได้ คุยกับเขาเหมือนกับเป็นเพื่อน อยู่ดูแล และให้กำลังใจ ก็จะเป็นอีกหนึ่งตัวช่วยสำคัญให้คนป่วยกลับมาใช้ชีวิตได้ดังเดิม”

ตรวจมะเร็งเต้านม ทำอย่างไร แล้วใครควรตรวจ

“สำหรับคนทั่วไป อย่างแรก ต้องประเมินก่อนว่าตัวเองเป็นบุคคลที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งมากน้อยขนาดไหน ถ้าเป็นบุคคลที่มีความเสี่ยงมาก เช่น มีประวัติคนในครอบครัวเป็นมะเร็งเต้านม เคยฉายแสงหรือฉายรังสีบริเวณหน้าอก มีประวัติที่จะต้องได้รับฮอร์โมนเป็นเวลานานๆ เหล่านี้อาจจะเพิ่มความเสี่ยงมะเร็งได้ รวมทั้งปัจจัยภายนอกอื่นๆ เช่น ความเครียด ความอ้วน บุหรี่ ถ้าหากมีปัจจัยเหล่านี้ เราต้องระมัดระวังตัวมากขึ้น ผมอยากให้ผู้มีปัจจัยเสี่ยง เริ่มตรวจตั้งแต่อายุ 20 ขึ้นไป เช่น สมมติว่าคุณแม่อายุ 40 เป็นมะเร็งเต้ามนม มีลูกสาวอายุ 15 ก็สามารถพาลูกมารับคำแนะนำก่อนได้ว่าอายุเท่าไหร่ต้องตรวจอะไรอย่างไรบ้าง 

“ส่วนคนทั่วไปที่ไม่ได้มีปัจจัยเสี่ยง ผมแนะนำให้มีการคลำเต้านมด้วยตนเองอย่างน้อยเดือนละ 1 ครั้ง เพื่อดูว่าเต้านมปกติของเราเป็นอย่างไร และแนะนำให้ในช่วงอายุ 35 ปีขึ้นไป ควรพบแพทย์เพื่อตรวจคัดกรองมะเร็งเต้านมอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง และทำตามคำแนะนำของแพทย์ผู้ตรวจคัดกรองว่าจะต้องมาตรวจอีกทีเมื่อไหร่บ้าง ซึ่งหากวันหนึ่งมีก้อนที่ผิดปกติหรือว่าเจออะไรที่แปลกประหลาดไปจากเดิม เราจะสามารถทราบได้แต่เนิ่นๆ และมาพบคุณหมอได้ทันเวลา อย่างที่บอก มะเร็งเต้านม ถ้ารู้ไว การรักษาจะให้ผลดีครับ”

เมื่อ ‘การให้’ กลายเป็น ‘พลังแห่งความสุข’

“อาจเพราะผมมีคนใกล้ชิดในครอบครัวที่เป็นมะเร็งเต้านม จึงทำให้ผมรู้สึกผูกพันกับคนไข้มะเร็งเต้านมอยู่แล้ว และการที่ผมทำงานตรงนี้ ทุกๆ ครั้งที่ได้รับคำขอบคุณจากคนไข้ หรือแค่เพียงเห็นว่าคนไข้หายจากโรค มีสุขภาพและคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น แค่นี้ผมก็หายเหนื่อยแล้วนะ ชีวิตคนเราจะรับอย่างเดียวไม่ได้ แต่จะต้องให้ด้วย ไม่ว่าจะเป็นให้การรักษา ให้ความสบายใจ ให้ชีวิต ให้เต้านมใหม่ ให้การดูแลเขา เมื่อคนไข้มีความสุข สุขภาพดี ยิ่งจะทำให้ผมเหมือนมีพลังชีวิตคูณสอง สาม สี่ ด้วยซ้ำ แม้ผมทำงานเยอะและเหนื่อย แต่นี่เป็นความรู้สึกชื่นใจ สุขใจ และอยากจะทำหน้าที่ตรงนี้ให้ดีต่อไป  

“ตอนนี้สิ่งที่ผมทำควบคู่กันไปคือการวิจัยเรื่องเซลล์ต้นกำเนิดหรือสเต็มเซลล์เพื่อนำมาใช้กับคนไข้สำหรับช่วยในการเสริมสร้างเต้านม การรักษาแผลเต้านม แต่ทุกอย่างยังคงอยู่ในกระบวนการวิจัย ผมหวังว่าหากงานนี้สำเร็จลุล่วงนี่จะเป็นอีกก้าวสำคัญในการรับมือกับการรักษาโรคมะเร็งเต้านมได้ในอนาคตครับ”

เรื่อง: สุดาพร จิรานุกรสกุล
ภาพ: ศรัณย์ แสงน้ำเพชร

‘ศิลปะบำบัด’ คือการใช้กระบวนการทางศิลปะเป็นเครื่องมือในการเยียวยาและรักษาอาการเจ็บป่วยทั้งทางร่างกายและจิตใจ โดยศาสตร์ดังกล่าวนั้นมีอยู่หลากหลายแนวทางด้วยกัน ตั้งแต่แนวทางที่มุ่งเน้นให้เกิดการแสดงออกผ่านงานศิลปะอย่างสร้างสรรค์ แนวทางที่ใช้ทักษะศิลปะร่วมกับความรู้ในเชิงจิตวิทยา ไปจนถึงแนวทางที่วิเคราะห์จากสิ่งที่ปรากฏในภาพและเนื้อตัวของผู้เข้ารับการบำบัด สำหรับ ทราย – พรไพลิน ตันเจริญ ผู้เป็นทั้งครูและนักออกแบบกระบวนการศิลปะ ‘ศิลปะบำบัด’ ของเธอเป็นแนวทางที่นำเอาความรู้ของศิลปะมาผสมผสานกับมนุษยปรัชญา (ปรัชญาความเป็นมนุษย์) ซึ่งโฟกัสไปกับการศึกษาถึงพื้นฐานจิตใจของความเป็นมนุษย์ เพื่อออกแบบวิธีการให้ผู้คนได้มีโอกาสสำรวจและเข้าใจจิตใจตัวเอง โดยศาสตร์ที่เธอได้เรียนรู้มา ไม่เพียงแต่จะใช้ในการดูแลใจและร้อยเรียงชีวิตให้เกิดสมดุลเท่านั้น แต่ในโรคทางกายทั้งหลาย รวมไปถึง ‘โรคมะเร็ง’ ศิลปะก็สามารถช่วยบำบัดได้เช่นเดียวกัน แล้วศาสตร์ที่ว่านี้จะสามารถช่วยเปิดประตูให้เราเข้าไปสัมผัสสิ่งที่อยู่ภายในและเบื้องลึกของชีวิตเพื่อจะนำไปสู่การมีสุภาวะที่ดีได้อย่างไร ไปฟังเธอเล่าให้ฟังในบทสัมภาษณ์นี้กัน

ศาสตร์แห่งการเยียวยาจิตใจ

ก่อนจะมาเป็นนักศิลปะบำบัดอย่างทุกวันนี้ ทรายเคยทำงานเป็นนักออกแบบผลิตภัณฑ์มาก่อน เธอใช้ชีวิตเหมือนคนหนุ่มสาวทั่วไปแบบ work hard, play harder จนมาถึงจุดที่ย่ำแย่ที่สุดของร่างกายและจิตใจ เธอพบว่าเวลานั้น แม้แต่ ‘ศิลปะ’ ก็ไม่ช่วยเยียวยาเธอได้เลย กระทั่งเมื่อเธอไปพบกับ ‘ศิลปะบำบัด’ ที่กลายเป็นจุดเปลี่ยนครั้งสำคัญในชีวิต

“ตอนที่ทำงานใหม่ๆ ทรายเต็มที่ทั้งกับงานและชีวิตมากๆ จนวันหนึ่งตื่นขึ้นมาแล้วล้มตึงลงไปเลย เราไม่สามารถไปทำงานได้ ซึ่งทางบริษัทสามารถหาคนมาทำงานแทนเราได้ทันที เพราะแน่นอนว่าเขาต้องหาคนมาเพื่อทำให้งานเสร็จลุล่วงตามเวลา แต่สำหรับเรา พอเจอเหตุการณ์นี้ขึ้นจึงเกิดคำถามว่า แล้วคุณค่าของเราอยู่ที่ไหนกัน เมื่อเกิดวิกฤตของชีวิต ทำไมศิลปะไม่ช่วยเยียวยาเราได้เลย พอเกิดคำถามนี้ขึ้น ทรายไปค้นหาแล้วเจอคำว่า ‘ศิลปะบำบัด’ และรู้สึกสนใจ พอดีกันกับที่สถาบัน Anthroposophy Art Therapy ซึ่งขึ้นตรงกับ Goetheanum ในสวิตเซอร์แลนด์มาเปิดหลักสูตรที่ไทยพอดี จึงมีโอกาสได้เข้าเรียน

“การได้เข้าเรียนหลักสูตรนี้เรียกว่าเบิกเนตรมากๆ เพราะทรายคิดว่าตัวเองมีทักษะเรื่องศิลปะแบบเต็มกระเป๋า กะว่าเสร็จเราแน่ๆ ไม่น่ายาก แต่พอเข้าเรียนจริงๆ คุณครูไม่สนใจเลยว่าผลงานจะออกมาสวยแค่ไหน เพราะสิ่งที่เราเรียนคือปรัชญา, การแพทย์ และศิลปะ ซึ่งใน 3 พาร์ท เราเก่งอยู่แค่พาร์ทเดียว นอกนั้นเป็นเรื่องใหม่ทั้งหมด แต่จุดเปลี่ยนสำคัญของทรายเกิดขึ้นตอนทรายเรียนอยู่ปีที่ 3 เพราะเริ่มรู้สึกว่าตัวเองเริ่มมองงานศิลปะเปลี่ยนไป เวลาเห็นคนที่ทำงานศิลปะแล้วรู้สึกว่าเราไม่ได้มองที่เขาทำได้หรือไม่ได้ แต่สิ่งที่เราสนใจคือทำไมเขามือสั่น หรือสีที่เขาใช้ทำไมสีที่ใช้จืดจางจังเลย แทนที่คุณภาพของสีควรจะเป็นแบบนี้ หรือสีในหลอดเดียวกันนี้ แต่ทำไมคน 10 คนเวลาระบายถึงได้แตกต่างกันล่ะ

“แล้วนักศิลปะบำบัดมีหน้าที่อะไร ในกระบวนการทางปรัชญา เราจะเรียนว่ามนุษย์มีชีวิตอยู่เพื่ออะไร ได้มาเกิดบนโลกนี้กับพ่อแม่คนนี้ด้วยภารกิจอะไร เราจะตายไปพร้อมภารกิจอะไร ดังนั้น การที่เราทำงานกับมนุษย์ เราควรจะรู้ปรัชญาความเป็นมนุษย์ตั้งแต่เกิดจนถึงการจากโลกนี้ไป พอเรารูว่าชีวิตของมนุษย์วนเวียนอยู่ในวัฏฏะที่ไม่รู้จักจบสิ้น ต้องพบกับการเกิด แก่ เจ็บ ตาย ดังนั้น เมื่อเราเจอคนไข้ที่ไม่เข้าใจในธรรมชาติของชีวิต อย่างเช่น ไม่ยอมรับเลยว่าฉันเจ็บ ฉันป่วย เราจะไปทำงานตรงนั้นเพื่อบอกเขาว่านี่คือสัจจะ เรื่องจริงของชีวิตนะ ทำอย่างไรให้เขาอยู่กับความจริงและยอมรับตรงนั้นให้ได้ ด้วยการทำงานกับธรรมชาติ กับความเปลี่ยนแปลงของเวลารอบตัวเพื่อให้เขารู้ว่าสิ่งนี้เป็นสัจธรรม เป็นการยอมรับเพื่อให้เห็นแจ้งและนำไปสู่การเลือกชีวิตของตนเอง ไม่ใช่ศิโรราบต่อโชคชะตา”

• 

• 

• 

• 

ศิลปะบำบัดใคร

“ศิลปะบำบัดมักจะถูกใช้ควบคู่ไปกับการดูแลทางการแพทย์ เพราะเขาเชื่อว่าการแพทย์เป็นการรักษาทางกาย ขณะที่ทางใจและในระดับจิตวิญญาณ จะเป็นศิลปะนี่แหละที่เข้าทำงานกับใจ (mind and soul) ของคน ซึ่งศิลปะบำบัดสามารถใช้ได้กับใครก็ตามที่ต้องการหลุดพ้นจากปมปัญหา ความกังวล ความเครียด รวมไปถึงกลุ่มผู้ป่วยที่กำลังเผชิญโรคทางกายต่างๆ ศิลปะจะเป็นเครื่องมือที่สามารถเข้าไปช่วยพาเขาไปเจอปัญหาต่างๆ ภายในร่างกายและจิตใจ เพื่อทำความเข้าใจ ช่วยปลดปล่อยพลังลบในชีวิต เพื่อเข้าใจและค้นพบทางออกที่เหมาะสมกับตัวเอง 

“ใน 3 ปีที่ทรายเรียน ทรายวาดรูปเยอะมาก และนักเรียนทุกคนของทรายจะได้วาดรูปเยอะมาก ที่ทรายให้พวกเขาวาดรูปเพื่อให้รู้ว่าตนเองเป็นเช่นไรเมื่อผ่านกระบวนการของสี อย่างเช่น การใช้สีแดง ถ้าเขาใส่น้ำเยอะมากๆ จนกลายเป็นสีชมพู ทำเท่าไหร่ก็เป็นสีชมพู แต่เขาชี้บอกว่านี่สีแดง นั่นไม่ได้แปลว่าเขาผิดนะคะ แต่คือการสะท้อนให้เห็นว่าภายในใจของคนๆ นั้นเป็นอย่างไร หรือในคนที่มีความดันโลหิตต่ำ เขาจะใช้สีโทนเย็นมาก เวลาเขาใช้สีน้ำเงิน เราจะพบว่าโทนสีจะเข้มมาก เขาจะรู้สึกว่าอยู่ในนั้นแล้วสบายใจจังเลย เวลาระบายสีจะระบายช้าๆ เคลื่อนไหวช้า เพราะความดันเขาต่ำ ซึ่งถ้าเราอยากให้ความดันของเขาสูงขึ้น เราจะเพิ่มสีส้มหรือสีโทนอุ่นเข้าไปในรูปของเขา เช่น เสนอแนะว่าลองใส่พระอาทิตย์ลงไปในดูไหมคะ แล้วให้ภาพสว่างขึ้นมาเพื่อที่จะสมดุลความเย็นของสีน้ำเงิน 

“อีกหนึ่งตัวอย่าง เช่น คนไข้มะเร็งที่เราพบว่าในคนไข้บางราย มักจะทำอะไรเป็นระบบระเบียบ ทำแบบเดิมๆ ซ้ำๆ สมมติว่าให้เขาลองวาดรูปก้อนเมฆ เขาจะวาดก้อนเมฆก้อนเท่าๆ กัน เรียงแถวเป็นเส้นตรง โดยจะไม่สามารถวาดกระจัดกระจายแบบที่เราเห็นบนท้องฟ้าได้ ภาพที่ออกมาจะเป็นระเบียบ แต่ไม่เป็นธรรมชาติ นั่นทำให้เห็นว่าแม้แต่สิ่งที่เป็นธรรมชาติ เขายังเรียงให้เป็นระเบียบเลย ดังนั้น เราจะต้องไปคุยแล้วว่าในชีวิตประจำวันของเขา บุคลิกลักษณะ และความรู้สึกนึกคิดของเขาเป็นอย่างนั้นอยู่แล้วหรือเปล่า หรือเขามีปัญหากับบุคลิกและความคิดอย่างนั้นของเขาไหม หลังจากผ่านกระบวนเหล่านี้แล้ว เราจะมาดูว่าเราใช้วิธีไหนในการแก้ไขสิ่งที่เขาเป็น

“ในทางศิลปะบำบัดในแนวมนุษยปรัชญา ภาพศิลปะที่ออกมานอกจากจะสะท้อนสิ่งที่อยู่ภายในความคิดและใจของเขาได้และยังสามารถบ่งบอกถึงเซลล์ภายในได้ อย่างเช่น เซลล์มะเร็งที่จะจำลองตัวเองซ้ำๆ แล้วสร้างตัวจากก้อนเล็กไปเป็นก้อนใหญ่ เป็นเนื้อเยื่อที่สร้างเครือข่ายให้ตัวเองอย่างเป็นแพทเทิร์น ดังนั้น คนที่เป็นมะเร็งจึงมีแนวโน้มว่าจะทำงานเป็นแพทเทิร์นได้ดี ทีนี้สิ่งที่ทรายจะทำคือ ถ้าสมมติว่าแพทเทิร์นนี้เกิดขึ้นแล้วเราอยากให้คลายลง เราจะใช้สีน้ำด้วยเทคนิค wet on wet กับคนคนนี้ เพื่อให้เขาทำงานแบบอื่นบ้างที่ไม่ใช่กับการทำงานแบบที่เป็นแบบแผน (pattern) ที่ตัวเองสร้างขึ้น แต่จะให้ไปสังเกตธรรมชาติเยอะๆ เพราะในธรรมชาติเองก็มีความเป็นระเบียบ แต่เป็นความเป็นระเบียบที่ไม่ได้ถูกบังคับ งานที่ให้ทำก็เช่น ไปเดินในสวน จัดดอกไม้ วาดรูปวิวทิวทัศน์ เพื่อให้เห็นความเปลี่ยนแปลงแบบที่ธรรมชาติเป็นจริงๆ และทั้งหมดที่เล่ามาคือการทำงานภายใต้ความเห็นของแพทย์เท่านั้น

“เหล่านี้คือการทำงานของทรายในศิลปะบำบัดแนวมนุษยปรัชญา ดังนั้น เราจะไม่ตีความรูป เพราะมีเพียงเจ้าของรูปเท่านั้นที่จะบอกเราได้ แต่งานของทรายคือการออกแบบกระบวนการโดยการ เลือกใช้สีและเทคนิค หรือวัสดุศิลปะที่เหมาะสมเพื่อปรับให้ภาวะด้านในของเขากลับมาสู่ภาวะสมดุล”

ใจเปิดกว้าง ละวางอคติ

“การทำงานศิลปะบำบัด เอาจริงๆ ทรายไม่ได้อะไรเลยในเรื่องทักษะ ซึ่งถ้าถามตัวเองตอนอายุ 27 ที่ยังเป็นนักออกแบบคิดว่าตัวเองเก่งศิลปะ แล้วมาเรียนศิลปะบำบัดใหม่ๆ ทรายอยากจะหันไปบอกตัวเองตอนนั้นว่า “มาทำอะไรของแกเนี่ย เขาไม่ได้ดูเรื่องทักษะศิลปะอะไรเลย ตื่น!” แต่ว่าสิ่งที่ได้จะเป็นเรื่องชีวิต เรื่องปรัชญา กลายเป็นว่าอินกับปรัชญามากๆ เลย แล้วเปิดรับทุกอย่างที่เข้ามา ทุกศาสนา ทุกคำสอน ได้รู้ว่าชีวิตเราก็เท่านี้ สุดท้ายมนุษย์ต้องเกิด แก่ เจ็บ ตาย พอเรามีความคิดแบบนี้เกิดขึ้น ทรายเลยคิดว่าในช่วงเวลาที่เรามีชีวิตอยู่ เราจะทำอย่างไรให้ตัวเองมีความสุข แต่ไม่ปฏิเสธความทุกข์

“การมาเรียนศิลปะบำบัดและใช้ศิลปะเพื่อฝึกตัวเอง ทำให้ทรายได้ฝึกใจเยอะมากๆ ถ้าเทียบกับเมื่อก่อน ทรายอาจจะเคลื่อนไหวและหวั่นไหวไปกับความรู้สึกที่เข้ามาได้ง่าย เช่น มีคนมาว่า ฉันโกรธ มีคนมาทำให้ฉันเศร้า ฉันร้องไห้ แต่เมื่อได้ฝึกฝนอย่างสม่ำเสมอ เหตุการณ์ที่พูดมาทั้งหมดนี้จะเกิดได้ยากขึ้น เพราะเข้าใจมันมากขึ้น อารมณ์จะเป็นประมาณว่า เศร้านะแต่ไม่ขนาดนั้น เห็นความเสียใจของตัวเองนะแต่ไม่สะเทือนเพราะแยกอารมณ์ออกจากเหตุผล ทำให้จากปกติ เมื่อทุกข์ปุ๊บ เราจะพุ่งไปหาคนอื่น แต่พอได้ฝึกใจมาประมาณหนึ่ง ทรายพบว่าทรายสามารถเรียกตัวเองกลับมาได้เร็วได้ด้วยตัวเอง และมองเรื่องที่ทำให้เป็นสุขหรือทุกข์เป็นเรื่องไม่จีรัง ตอนนี้ทรายพอใจกับสิ่งที่ตัวเองมีและเป็นอยู่ รู้สึกว่าชีวิตตัวเองมีอยู่เท่านี้ จะไปเสียเวลาเป็นทุกข์ทำไม คนที่พูดเป็นใครก็ไม่รู้ แล้วเราจะไปโมโหเขา แล้วให้ความโมโหอยู่กับเรานานๆ แบบนี้เหรอ ทรายจึงสนุกกับการใช้ชีวิตของตัวเองมากขึ้นเยอะ”   

บำบัดทุกข์ บำรุงสุข ปลดล็อกใจเราด้วยตัวเรา

“ลองสังเกตง่ายๆ ส่วนใหญ่เมื่อมีความทุกข์ คนเราจะทำทุกวิถีทางเพื่อให้เราหาย เช่น ไปหาหมอ คุยกับเพื่อน ไปปรึกษาผู้รู้ หรือถ้ามีความสุขก็จะไปขอพรให้ได้มาอีก หรือให้อยู่กับเรานานๆ ทั้งที่วิธียั่งยืนกว่าคือ ‘การจัดการกับใจของเราเอง’

“หลักใหญ่ใจความของศิลปะบำบัด คือให้ศิลปะพาเราไปเข้าใจว่าเราเกิดมาเพื่ออะไรในภพชาตินี้ ให้รู้ว่าชีวิตประกอบไปด้วยความสุขและความทุกข์ ชีวิตมอบภารกิจนี้มาให้เรา เมื่อเรารู้ตัว เราจะสามารถเตรียมความพร้อมสำหรับการรับมือได้ถูก ซึ่งศิลปะบำบัดเป็นเครื่องมือที่ดีที่ให้เรารู้วิธีจัดการกับตัวเอง โดยวิธีการจัดการจะคล้ายๆ กับการนั่งสมาธินั่นแหละ ดังนั้น นิยามของศิลปะสำหรับทรายจึงเป็นได้ทุกอย่าง ทำตอนไหนก็ได้ ทำอะไรก็ได้ที่ทำให้คุณสามารถจดจ่ออยู่กับมันในชั่วระยะเวลาหนึ่ง หากลองสังเกตเวลาที่เรามีสมาธิ เราจะมีโอกาสได้หยุดนิ่ง ได้สำรวจและรู้เท่าทันจิตใจตัวเองว่าตอนนี้เราทำอะไรและรู้สึกอย่างไร แม้จะเป็นระยะเวลาสั้นๆ แต่ทำให้รู้สึกสงบและนิ่งขึ้นได้ ใจที่ผ่านการฝึกมาจนเกิดสมาธิจะทำให้เวลาเราคิด พูด และทำจะมาพร้อมสติเสมอ และสติจะสอนให้เราดำเนินชีวิตอย่างละเมียดละไมมากขึ้น

“จนถึงตอนนี้ทรายยังวาดรูปทุกวัน หรือวันไหนที่อยากรู้ว่าตัวเองเป็นอย่างไร ทรายจะวาดรูปออกมา มันช่วยให้เราเห็นและจัดการความไม่สบายใจของตัวเอง ส่วนใครก็ตามที่อยู่ในห้วงของความไม่สบายกายและใจ และถ้าคุณเลือกว่ากระบวนการของคุณจะใช้ศิลปะเป็นเครื่องมือ จุดสำคัญคือคุณไม่ต้องรู้ก็ได้ว่าคุณทำสิ่งนี้เพื่ออะไร ไม่ต้องตั้งชื่อ หรือหาความหมาย แต่ให้ศิลปะเป็นวิธีในการฝึกและปฏิบัติ ถ้าคุณชอบขีดเส้น ลองใช้การขีดเส้นเป็นการฝึกไปแบบนั้น เริ่มจากเวลาสั้นๆ วันละ 5 นาที 10 นาที ค่อยๆ เพิ่มขึ้นเป็นครึ่งชั่วโมง เป็นชั่วโมงหนึ่ง ทรายเชื่อว่า 1 ปี ผ่านไป รูปแรกกับรูปปัจจุบันของจะไม่เหมือนกัน นั่นแสดงว่าเราได้เติบโตมาจากจุดเดิมนั้นแล้ว

“หรือถ้าไม่ใช่ศิลปะ จะเป็นกิจกรรมอะไรก็ได้ คุณอาจจะลองจากการหั่นแครอทให้เป็นชิ้นขนาดเท่าๆ กัน ในวันแรกแครอทบนเขียงอาจจะเบี้ยวบ้างอะไรบ้าง แต่เมื่อเวลาผ่านไป ทรายเชื่อว่าแครอทนั้นจะเริ่มเท่ากัน จนวันหนึ่งคุณจะสามารถหั่นได้สวยโดยที่ไม่ต้องมองเขียงอีกแล้ว ซึ่งสิ่งที่คุณจะได้เรียนรู้ระหว่างการหั่นแครอทคือการรู้เนื้อ รู้ตัว รู้ว่าทำอะไร ซึ่งหากเราทำได้เช่นนี้บ่อยขึ้นๆ เราจะเกิดความชำนาญในการรู้เท่าทันอารมณ์ความรู้สึกตัวเองและการจัดการความรู้สึกนั้นได้อย่างเป็นขั้นเป็นตอนได้ด้วยตัวเอง ดังนั้น เมื่อเราเจอความทุกข์ เราจะรู้ว่าเรากำลังรู้สึกอย่างไร เรารู้ว่าต้องอยู่ในนั้นก่อนสักแป๊บนึงนะ แล้วถ้าต้องอยู่ในความทุกข์นั้น เราต้องเตรียมอะไรใส่เป้ของเราบ้าง เราฝึกอะไรมาแล้วบ้าง หยิบขึ้นมาใช้เสียเพื่อให้พร้อมตั้งรับกับความทุกข์นั้น ระหว่างที่คุณกำลังวุ่นกับการเตรียมตัวอยู่นั้น คุณจะพบเองว่า “โอ๊ะ ความทุกข์ผ่านไปแล้วนี่ ความทุกข์ไม่ได้อยู่กับเราตลอดไปนี่นา” เพราะชีวิตมีแค่นั้นจริงๆ นะคะ ดังนั้น ทรายว่าเรารื่นรมย์ไปกับชีวิตกันดีกว่าค่ะ (ยิ้ม)”

เรื่อง: สุดาพร จิรานุกรสกุล
ภาพ: ศรัณย์ แสงน้ำเพชร